2015-08-28
Przy tworzeniu wiekopomnego dzieła literackiego, plastycznego lub muzycznego ważny okazuje się nie tylko talent. Jedną z głównych umiejętności może zostać znajomość prawa autorskiego, aby dzieło zostało przypisane do jego rzeczywistego autora, a nie do tego, kto się za autora tylko podaje.

Kiedy możemy określić nasz utwór za chroniony prawnie? Co zrobić w przypadku posiadania praw przez kilku autorów? A z jakich dzieł można korzystać i na jakich zasadach?

Co prawo autorskie obejmuje a czego nie?

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 roku obejmuje „każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia". Oznacza to, że nawet koślawy obrazek wykonany ołówkiem i kredką przez dziecko, może być chroniony prawem autorskim, nawet niedokończony.

Nie trzeba też pisać dokumentów, które to potwierdzają, ponieważ, jak mówi ustawa „Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności". Dzięki temu każdy twórca otrzymuje ochronę prawną swojego dzieła w momencie, gdy odrywa pędzel, ołówek czy kończy nagrywanie.

Również tłumaczenia i adaptacje stanowią przedmiot prawa autorskiego, jednak zupełnie niezależnie od pierwowzoru. Czyli tłumaczenie tego artykułu na angielski zostanie ochronione prawnie zupełnie odrębnie od wersji w polskiej.

Natomiast prawem autorskim nie chroni wszelkich aktów prawnych, opisów patentowych ani prostych informacji prasowych typu „W Warszawie nastąpiły przelotne opady deszczu". Nie zostanie podjęty ochroną również utwór, którego autor nie posiada polskiego obywatelstwa, chyba, że dzieło powstało w Polsce lub zostało wydany po raz pierwszy w języku polskim.

Twórco, dziel i rządź.

Twórca dzieła otrzymuje prawa majątkowe, czyli prawo do czerpania korzyści majątkowych z użytkowania utworu. Może nimi dysponować, np. przekazać je, lub pozostawić w spadku bliskim. W przypadku współautorstwa prawa te w domyślne wynoszą równą część dla każdego współautora. Każdy z nich może przed sądem dochodzić swoich praw majątkowych na podstawie własnego wkładu w stworzenie dzieła.

Jeżeli planujesz w sądzie szukać sprawiedliwości w tej sprawie, dobrym wyjściem może okazać się skorzystanie z pomocy prawnika lub całej kancelarii prawnej, specjalizującej się w prawie autorskim, ponieważ taki proces może potrwać bardzo długo, a bez pomocy osób znających każdy paragraf ustawy trudno sprawę wygrać. W tym mogą pomóc specjaliści kancelarii prawniczej, takiej jak gzkancelaria.pl, spejalizująca się przede wszystkim w prawie autorskim.

Należy jeszcze wspomnieć o czasie trwania prawa autorskiego. Potomkowie Adama Mickiewicza nie mogą upomnieć się o prawa majątkowe do „Pana Tadeusza" ponieważ Mickiewicz nie żyje od stu sześćdziesięciu lat - a nasze prawo stanowi, że prawa majątkowe wygasają po 70 latach od śmierci autora. W przypadku wielu twórców, wygasają po 70 latach od śmierci autora, który żył najdłużej.

Natomiast jeżeli do danego dzieła nie można przypisać autora lub prawa przypadają innej osobie niż twórca (np. zostały sprzedane), to wówczas okres ten rozpoczyna się od pierwszej publikacji dzieła.

Kiedy wolno korzystać?

Biblioteki, szkoły oraz archiwa mogą udostępniać utwory objęte prawem autorskim, ponieważ do tego je powołano. Fragmenty utworów także można udostępniać jako podstawy do ich dołączonej analizy - np. w przypadku badań naukowych. Podręczniki szkolne działają na podobnej zasadzie - jeśli w grę wchodzi edukacja, to prawo dozwala korzystanie z utworów. Trzeba wówczas podać informacje o autorze wykorzystywanych fragmentów.

Również artykuły opisujące aktualne wydarzenia można przytaczać, ale jedynie celem informacji. Np. „Pan Kowalski w swoim artykule napisał tak o obecnej sytuacji na Pomorzu: ..."

Jak widać, istnieje wiele precedensów co do użytkowania utworów objętych prawem autorskim, podobnie też czas obowiązywania ochrony trwa tyko przez pewien czas, podobnie jak korzyści majątkowe z tego tytułu. Dobrze więc wiedzieć, kiedy wygaśnie prawo autorskie. Informacja ta wiele znaczy dla posiadaczy wydawnictw, ponieważ dzięki temu mogą uzyskać oni możliwość przedruku książek, które utraciły ochronę prawną. Dzięki temu mogą oni dystrybuować np. klasyków literatury.

Nadesłał: m.demianiuk