Jeżeli spółka kapitałowa osiąga zysk, to powinien on zostać przeznaczony w pierwszej kolejności na pokrycie straty z lat poprzednich. Jeżeli natomiast w minionych latach spółka nie ponosiła strat, to zysk może zostać wypłacony udziałowcom lub akcjonariuszom w formie dywidendy lub może zostać pozostawiony w spółce na kapitale zapasowym lub rezerwowym.

Udziałowcy lub akcjonariusze uzyskują opodatkowany przychód tylko w przypadku wypłaty dywidendy. W przypadku pozostawienia zysku z spółce opodatkowanie wspólników nie występuje.

Wiele spółek kapitałowych decyduje się obecnie na przekształcenie w którąś ze spółek osobowych, najczęściej komandytową lub komandytowo-akcyjną. Działalność w formie spółki osobowej jest bowiem korzystniejsza dla wspólników ze względów podatkowych – nie dochodzi bowiem do podwójnego opodatkowania zysku (pierwszy raz na poziomie spółki kapitałowej, drugi raz na poziomie wspólnika otrzymującego dywidendę). Między innymi z tych względów wiele spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnych decyduje się na przekształcenie w spółkę osobową – najczęściej spółkę komandytową.

Podstawową zasadą przyświecającą idei przekształcenia spółek jest zasada neutralności podatkowej, tj. aby przekształcenie nie wywoływało żadnych skutków podatkowym w samym momencie przekształcenia. Organy podatkowe wydają jednak obecnie interpretacje przepisów przeczące tej zasadzie.

Problem dotyczy niepodzielonych zysków zgromadzonych na kapitale zapasowym (rezerwowym) spółki kapitałowej. Organy podatkowe rozróżniają w tym zakresie dwie sytuacje. Pierwsza, kiedy niepodzielony zysk spółki przekształcanej staje się z chwilą przekształcenia majątkiem spółki osobowej, a wkłady wniesione przez wspólników na pokrycie udziałów w spółce przekształcanej stają się w momencie przekształcenia wkładami wspólników spółki osobowej - w tej samej wysokości. W drugim przypadku skumulowane, niepodzielone zyski spółki kapitałowej przekazane zostają na kapitał podstawowy spółki osobowej, stają się majątkiem spółki przekształconej (osobowej) i podwyższają wartość wkładów w spółce osobowej w stosunku do wartości udziałów w spółce kapitałowej.

Jeżeli niepodzielone zyski z lat ubiegłych pozostają na kapitale zapasowym spółki osobowej i nie powiększają wkładów wspólników, to organy podatkowe zgodnie uznają, że wspólnicy nie uzyskują przysporzenia majątkowego i w związku z tym nie dochodzi do powstania zobowiązania podatkowego. Niepodzielony zysk z lat ubiegłych podlega opodatkowaniu dopiero w chwili jego faktycznej wypłaty na rzecz wspólników (Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, 31 lipca 2008r., IPPB1/415-676/08-2/JB; Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, 27 czerwca 2008r., ITPB1/415-250/08/MR).

Taką samą zgodność wykazują organy podatkowe także, jeżeli niepodzielony zysk staje się kapitałem podstawowym spółki osobowej. Ich zdaniem niepodzielony zysk potraktowany zostaje wówczas jako wkłady wspólników do spółki osobowej. Następuje wówczas podwyższenie wartości wkładów w spółce osobowej w stosunku do wartości udziałów w spółce kapitałowej, co powoduje powstanie przychodu z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, który podlega opodatkowaniu (Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, 26 maja 2008r., IPPB1/415-396/08-2/MO; Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, 22 lutego 2008r., ITPB1/415-674/07/HD).

Z takim stanowiskiem nie zgadza się jednak część wojewódzkich sądów administracyjnych. WSA w Krakowie (I SA/Kr 1281/07), w Warszawie (III SA/Wa 399/08) we Wrocławiu (I SA/Wr 935/07) uznały, że w takich okolicznościach nie może być mowy o opodatkowaniu wspólników, ponieważ w wyniku przekształcenia nie otrzymują oni żadnych środków pieniężnych, ani nie są one stawiane do ich dyspozycji. Przeciwny pogląd przedstawił jednak WSA w Rzeszowie (I SA/Rz 199/08) i WSA w Gliwicach (I SA/Gl 188/2007).

Wydaje się jednak, że omawiany problem rozstrzygnął ostatecznie Naczelny Sąd Administracyjny (Sygn. akt II FSK 871/08), który w wyroku z 8 sierpnia 2008r. uznał, że w przypadku przekształcenia wspólnicy w żadnym momencie nie uzyskują prawa do dysponowania zyskiem, a tym samym nie uzyskują w związku z przekształceniem przychodu z kapitałów pieniężnych.

Bazując na tym wyroku wielu wspólników mogłoby uniknąć zapłaty podatku. Niestety Ministerstwo Finansów przygotowało dla podatników niemiłą niespodziankę – projekt nowelizacji ustawy o PIT, który wprost przewiduje opodatkowanie niepodzielonego zysku przy przekształceniu spółki kapitałowej w osobową. Nowelizacja miałaby wejść w życie 1 stycznia 2009r.

W związku z tym, jeżeli spółka kapitałowa zamierza przekształcić się w spółkę osobową w najbliższym czasie, to PIT.pl zaleca, aby zakończyć proces przekształcenia do końca roku 2008r.