Dostosowany do specyfiki firmy, obejmujący konta potrzebne do ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych typowych dla konkretnej jednostki, ma duże znaczenie dla informacji zarządczej.

Plany kont w spółkach często niewiele się od siebie różnią. Wynika to zazwyczaj z faktu, że przedsiębiorstwa opierają się na wzorcach publikowanych w prasie fachowej, tworząc odpowiedni plan kont dla swojej jednostki. Każdy z nich musi spełniać wymogi formalne zdefiniowane w Ustawie o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (DZ.U.1994 Nr 121 poz.591), uwzględniać różnego rodzaju interpretacje, a także wytyczne Krajowych i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.

Najważniejsze cele

Dostosowany do specyfiki firmy zakładowy plan kont, który obejmuje rachunki potrzebne do ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych typowych dla konkretnej jednostki, ma duży wkład w informację zarządczą. Rachunkowość zarządcza obejmuje wykorzystywanie informacji kosztowych do kierowania jednostką i jej działalnością, budżetowania oraz podejmowania długookresowych decyzji dotyczących strategii przedsiębiorstwa. - Co ważne, zakładowy plan kont powinien zostać utworzony w taki sposób, by gwarantował realizację podstawowych funkcji: spełnienie zasady rachunkowości finansowej i zarządczej, a także sprawne przeprowadzenie rozliczenia podatkowego – mówi Patrycja Łomińska, team leader w Baker Tilly Poland. - Odpowiednie zorganizowanie zakładowego planu kont jest elementem niezbędnym do wdrożenia w przedsiębiorstwie rozwiązań controllingowych i rozliczania kierowników z uzyskiwanych efektów oraz  powierzonych im zadań, a także realizacji budżetu – dodaje ekspert. Zapewnia też łatwy dostęp do raportów i zestawień generowanych z systemów księgowych potrzebnych kadrze zarządzającej w danym zakresie. Taki sposób wdrożenia rachunkowości zarządczej poleca się w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom. Jest rozwiązaniem stosunkowo niedrogim, ze względu na to, że nie wymaga zakupu dodatkowego oprogramowania oraz zatrudniania kolejnych pracowników.

W celu sprawnego rozliczania kosztów powstałych w każdej jednostce organizacyjnej przedsiębiorstwa, należy dokonać takiej modyfikacji zakładowego planu kont, aby pozwalał on na bieżące kontrolowanie kosztów ponoszonych przez poszczególne jednostki. W związku z tym konieczne jest stworzenie w firmie zasad rozliczania kosztów według miejsc ich powstawania. Dzięki temu możliwa będzie kontrola ich poziomu w każdej jednostce organizacyjnej, w dowolnym momencie, bez prowadzenia dodatkowych ewidencji.

Najlepszy czas na aktualizację

Bez względu na datę podjęcia decyzji o wprowadzeniu zmian do planu kont, obowiązuje generalna zasada, że nowy wykaz kont stosuje się od pierwszego dnia danego roku obrotowego. W praktyce oznacza to, że najlepszym momentem na przegląd planu kont oraz jego ewentualną aktualizację jest koniec roku obrotowego.

Nie zawsze jednak wprowadzenie zmian w planie kont jest możliwe z takim wyprzedzeniem. W wielu przypadkach osoby podejmujące tego typu decyzje nie są w stanie przewidzieć wystąpienia sytuacji, która potencjalnie mogłaby tych zmian wymagać. Wynika to z warunków obecnej, dynamicznie zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Organy zarządcze często zmuszone są do dokonywania nagłych zmian w ewidencji księgowej i odpowiedniego uwzględnienia nowego planu kont we wcześniejszych okresach sprawozdawczych trwającego roku obrotowego.

Kiedy zmiany są niezbędne

- Przyczyny zmian planu kont mogą być różne – np. zmiana profilu działalności czy rozpoczęcie w trakcie roku produkcji, która dotychczas w jednostce nie występowała, a która oznacza konieczność rozpoczęcia ewidencji produktów gotowych i półproduktów na odpowiedniej, nowej dla jednostki grupie kont – tłumaczy Patrycja Łomińska z Baker Tilly Poland. - Innym przykładem jest konieczność dostosowania planu kont jednostki do nowych potrzeb wewnętrznego (zarząd, dział controllingu), jak i zewnętrznego (zmiana przepisów podatkowych, sprawozdawczość statystyczna) raportowania – kontynuuje ekspert. Nowe raporty to bowiem często konieczność wyodrębnienia kolejnej grupy kosztów albo przyporządkowania ich poszczególnym komórkom organizacyjnym.  

Innym, bardzo istotnym bodźcem do zmian ZPK są wewnętrzne zmiany organizacyjne lub wcielenie do grupy kapitałowej, gdy jednostka musi uwzględnić rozwiązania wdrażane przez grupę i dostosować politykę rachunkowości (w tym zakładowy plan kont) do standardów w niej przyjętych. Wymienione zmiany są tym istotniejsze, że spójne rozwiązania pozwalają na łatwiejsze generowanie informacji sprawozdawczej na poziomie grupy i poprawne sporządzanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych.

Mając na uwadze powyższe ustalenia dotyczące zmian w zakładowym planie kont, należy stwierdzić, że najlepszym momentem na ich wprowadzenie jest początek roku obrotowego. 

Ramka.  Zakładowy plan kont składa się z* :

·         wykaz kont księgi głównej,

·         przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń,

·         zasady prowadzenia kont pomocniczych,

·         oraz powiązania ksiąg pomocniczych z kontami księgi głównej.

*Podstawa prawna: Art.10 ust.1 pkt 3.a ustawy)