2009-08-03
Od 5 sierpnia 2009 roku Muzeum Śląskie zaprasza na wystawę przygotowaną z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej, która przybliży atmosferę ostatnich miesięcy przed 1 września 1939 roku.

Wernisaż odbędzie się 4 sierpnia 2009 roku o godz. 17.00. Ekspozycję będzie można zwiedzać do 8 listopada 2009.

Ta interdyscyplinarna ekspozycja ukaże życie codzienne Górnoślązaków zamieszkałych po obu stronach granicy polsko-niemieckiej. Zobaczymy m.in. rekonstrukcję kawiarni z tamtych lat, z świetlną reklamą napojów bezalkoholowych „Jenkers i Spółka" oraz kasą fiskalną z końca lat 30-tych. Posłuchamy także oryginalnych płyt z muzyką z epoki. Po „wypiciu kawy", możemy pójść na „zakupy" ulicą handlową pomiędzy witrynami sklepów z galanterią skórzaną oraz odzieżą z oryginalnymi garsonkami, futrami oraz kapeluszami. Po drodze zaopatrzymy się także w tytoń oraz książki - nowości wydawnicze z 1939 roku. Możemy też wstąpić do atelier fotograficznego oraz na pocztę.

Jednymi z ciekawszych eksponatów są także: oryginalny słup graniczny z granicy polsko-niemieckiej (powiat rybnicko-raciborski) z numerem identyfikacyjnym oraz skrzynki pocztowe - polska i niemiecka z lat 30-tych.

Wśród prezentowanych dokumentów na szczególną uwagę zasługują: budżet miasta Gleiwitz, dzisiejszych Gliwic (Haushaltsfatzung Stadt Gleiwitz für das Rechnungsjahr 1939) przygotowany na rok 1939, a także częściowo odręcznie spisane dokumenty budżetu miasta Beuthen, czyli dzisiejszego Bytomia (1939 rok). O Związku Polaków w Niemczech - organizacji utworzonej w 1923 roku w Berlinie, broniącej praw Polaków zamieszkałych w granicach Rzeszy - przypomną nam takie dokumenty jak oryginalna legitymacja związkowa z okręgu toszeckiego oraz miesięcznik „Polak w Niemczech", z dodatkiem dla młodzieży „Młody Polak w Niemczech".

Prawdziwym rarytasem jest rzadko spotykane czasopismo uczniowskie, wydane przez polskie gimnazjum w Bytomiu - ostatni numer z maja 1939 roku.

O nadchodzącej wojnie przypomną nam donosy do Gestapo na działaczy polskich na Śląsku Opolskim. Na ich podstawie sporządzano wykazy aresztowań, których największa fala przeszła w lipcu i sierpniu 1939 roku.

Atmosferę tamtych miesięcy przywołają także filmy dokumentalne emitowane na wystawie: pierwszy przedstawiający ostanie dni przed wybuchem wojny w Europie oraz atak na Polskę, drugi niemiecką fabrykę zbrojeniową realizującą zamówienia dla armii. Usłyszymy także nagranie przemówienia polskiego ministra spraw zagranicznych płk. Józefa Becka z 1939 roku, wygłoszone w Sejmie RP 5 maja 1939 roku, będące odpowiedzią Polski na żądania Hitlera dotyczące Gdańska i korytarza.

Zapraszamy ponadto na projekcję filmu „Ptaki Ptakom", w reżyserii w reżyserii Pawła Komorowskiego, według powieści Wilhelma Szewczyka, prezentującego ostatnie dni sierpnia i pierwsze dni września na Górnym Śląsku. Seanse będą odbywać się w dni zwiedzania o następujących  godzinach: 10:00, 11.30, 13.00, 15.00.

W soboty bilet na wystawę taniej: 5 zł normalny, 2,5 ulgowy (w pozostałe dni: 9 zł normalny, 4,5 ulgowy)

Od chwili wytyczenia w 1922 roku nowej granicy konflikty polsko-niemieckie na różnych płaszczyznach były stałym elementem tutejszej codzienności, którym nie była w stanie zapobiec obowiązująca do 1937 roku Konwencja Genewska. Przemówienie Hitlera z 28 kwietnia 1939 roku, jednostronnie zrywające zawarty w 1934 roku pakt o nieagresji, i zdecydowana odpowiedź polskiego ministra spraw zagranicznych, Józefa Becka, wygłoszona na forum sejmowym 5 maja sprawiły, że od tej chwili wybuch zbrojnego konfliktu polsko--niemieckiego był nieunikniony.

Mimo rosnącego zagrożenia po obu stronach granicy życie codzienne biegło na pozór normalnie, czego dowodem są protokoły posiedzeń władz samorządowych, sprawozdania z działalności towarzystw kulturalno-oświatowych, zamieszczane na łamach prasy sprawozdania z rozmaitych uroczystości. Zupełnie inny charakter mają poufne meldunki Straży Granicznej i Policji, donoszące o rosnącej aktywności niemieckich grup dywersyjnych działających w województwie śląskim. Prasa niemiecka wychodząca w miastach nadgranicznych - Bytomiu i Gliwicach - rozpętała antypolską propagandę, która wzmogła się zwłaszcza od połowy sierpnia.

W ostatnich dniach sierpnia nasiliły się prowokacje niemieckie. Najgłośniejszą prowokacją, która miała dać Hitlerowi oficjalny pretekst do rozpoczęcia wojny, był atak na radiostację gliwicką przygotowany przez Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy. Wieczorem 31 sierpnia 1939 roku grupa uzbrojonych Niemców wtargnęła do radiostacji, nadając stamtąd wygłoszony częściowo po polsku - rzekomo w imieniu powstańców - apel o rozpoczęcie walki z Niemcami. Kilka godzin później rozpoczęła się II wojna światowa.

Kurator wystawy: dr Małgorzata Kaganiec

Nadesłał: ap