Według gimnazjalistów i licealistów najważniejszym czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania na raka jest dziedziczność podczas gdy zdecydowana większość nowotworów złośliwych to choroby występujące sporadycznie – tj. niezależnie od czynników dziedzicznych. Zapytani, czym jest nowotwór odpowiadali m.in.: „Objawem raka jest wypadanie włosów”,
i „Możemy się zarazić nawet w powietrzu”. A jak mu zapobiegać? „Dużo się śmiać i nie przemęczać się” czy „witaminą D17”. Jako metodę walki z rakiem uczniowie wymieniają jedynie chemioterapię utożsamianą z wypadaniem włosów oraz operacje chirurgiczne. Według zdecydowanej większości rak jest chorobą nieuleczalną i nieuchronnie prowadzi do śmierci.

Wiedzę uczniów na temat raka i jego profilaktyki zbadały Fundacja Rosa i Fundacja Onkologiczna DUM SPIRO-SPERO. Badania zostały przeprowadzone w formie ankiet na reprezentatywnej próbie 1582 uczniów z liceów, techników i gimnazjów – w sumie z 64 szkół, po 4 z każdego województwa. Pytania dotyczyły trzech rodzajów nowotworów – raka płuca, czerniaka skóry i raka szyjki macicy. Chorują na nie najczęściej osoby dorosłe, ale zachowania i nawyki zwiększające ryzyko zachorowania pojawiają się już w wieku młodzieńczym. Informacje uzyskane z ankiet stały się podstawą do stworzenia programu Rakoobrona.
– Zauważyliśmy, że edukacja młodzieży w zakresie profilaktyki wymienionych rodzajów  nowotworów złośliwych jest bardzo potrzebna. Uczniowie mają niewielki dostęp do rzetelnych źródeł wiedzy na ten temat, ale też sami niespecjalnie szukają informacji na ten temat  – mówi Martyna Niewójt z Fundacji Rosa, szef programu Rakoobrona.

„Jestem za młoda, żeby myśleć o raku”

Młodzież zna pojęcie „profilaktyki”, ale utożsamia je przeważnie z „badaniami profilaktycznymi”. Z kolei słowo „samobadanie” to dla nich przede wszystkim „samobadanie piersi”. – Uczniowie stwierdzają co prawda, że istnieje zależność między piciem alkoholu
i paleniem papierosów a ryzykiem raka, ale nie dostrzegają innych związków między stylem życia a możliwością zachorowania – opowiada Martyna Niewójt. Perspektywa zachorowania jest dla nich często zbyt odległa, by mogła wpłynąć na ich zachowania.

„Częste siedzenie na podłodze powoduje raka szyjki macicy”

Młodzież najwięcej wie o raku płuca. 58,2% uczniów wskazało jego przyczyny poprawnie. Jednak pisali w ankietach również, że „rak płuc to inaczej rozedma płuc”, a wywołać może go choćby „promieniowanie z bateryjki telefonu”. 38% uczniów prawidłowo określiło przyczyny czerniaka skóry. Pozostali pisali m.in., że w przypadku tego rodzaju nowotworu „skóra robi się czarna, zwęglona, gnije”, „na oku robi się czarna kropka i można oślepnąć” czy ”odpada skóra”. Najgorzej jest z wiedzą na temat raka szyjki macicy. Jako jego możliwe przyczyny uczniowie wymieniali m.in. „częste siedzenie na podłodze”, a także „promienie UV”. Jedna osoba zidentyfikowała go nawet jako „grzyb dróg rodnych”. – Co drugi uczeń zadeklarował, że wie, co to za nowotwór, ale jedynie 10% potrafiło prawidłowo wskazać jego przyczyny. A tylko 35% uczniów wiedziało, że szczepionka przeciw wirusowi HPV skutecznie zapobiega rakowi szyjki macicy – dodaje Martyna Niewójt.

„Im mniej o tym myślę, tym większa szansa, że nie zachoruję”

Skąd młodzież czerpie wiedzę o nowotworach złośliwych i ich profilaktyce? Większość
z Internetu lub seriali, jak na przykład „Dr House” czy „Lekarze”. – Pojawiają się tam przypadki skrajne, ale nie ma mowy o profilaktyce – mówi Martyna Niewójt. – Tymczasem wiedza
o przyczynach i zapobieganiu nowotworom może uchronić młodych ludzi przed zachorowaniem w przyszłości. Dlatego edukacja w tym zakresie jest tak istotna. Wielu uczniów uważa, że rak to problem, który ich nie dotyczy. Niektórzy są przekonani, że jeśli nie będą myśleli o ryzyku zachorowania na nowotwór, to nie zachorują.

Program Rakoobrona jest skierowany do młodzieży w wieku 14-19 lat. Polega na organizacji w szkołach zajęć edukacyjnych. Do szkół, które wyrażą zainteresowanie programem, Fundacja Rosa wysyła profesjonalne materiały edukacyjne, opracowane przez ekspertów w dziedzinie onkologii w atrakcyjnej dla młodych ludzi formie. Materiały są przekazywane bezpłatnie, po informacji od szkoły, że jest chętna na przeprowadzenie lekcji Rakoobrony. Do tej pory zgłosiło się prawie 200 szkół, co oznacza że 50 000 uczniów z całej Polski otrzyma wiedzę na temat walki z rakiem i możliwości aktywnego i skutecznego zapobiegania tej chorobie już w młodym wieku.