2008-06-28
Do przepisów lub opracowań dotyczących zaległości podatkowych członków zarządu, sięga się zazwyczaj, kiedy jest już za późno. Tymczasem zapoznanie się z podstawowymi zasadami tego zagadnienia może w niejednym przypadku uchronić od bolesnego uszczuplenia naszego majątku.

Osobami których dotyczy omawiana problematyka są członkowie zarządu spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnych (także w organizacji) oraz członkowie organów zarządzających innych osób prawnych.

Odpowiedzialność podatkowa osób wskazanych powyżej jest odpowiedzialnością subsydiarną - dodatkową w stosunku do odpowiedzialności samej osoby prawnej. Subsydiarność powoduje przykładowo, iż wygaśnięcie zobowiązania spółki w jakikolwiek sposób, skutkować będzie brakiem odpowiedzialności członka zarządu.

Wszyscy członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za zobowiązania podatkowe spółki całym swoim majątkiem. Oznacza to, iż organ podatkowy może wyegzekwować całe zobowiązanie spółki od jednego z członków zarządu, jeśli tylko uzna, że posiada on majątek wystarczający do pokrycia owej zaległości.

Omawiana odpowiedzialność opiera się na pięciu przesłankach. Aby zaistniała możliwość orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu dwie pierwsze z niżej wymienionych przesłanek muszą zostać wykazane przez organ podatkowy. Kolejne natomiast - przez samego członka zarządu.

Pierwszą przesłanką jest pełnienie obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego. Przyjmuje się, iż przepis ten nie odnosi się do „bycia" członkiem zarządu, a do faktycznego „sprawowania" obowiązków. Z uwagi na deklaratoryjny charakter wpisu do KRS, pełnienie obowiązków zaczyna się od powołania danej osoby do zarządu, kończy się zaś w momencie jej odwołania. Organy podatkowe, ze względów dowodowych, mogą jednak opierać się na wpisie do odpowiedniego rejestru, z racji czego ważne jest, aby zachować wszelkie dokumenty świadczące o zaprzestaniu pełnienia obowiązków członka zarządu.

Następną przesłanką, jaka musi być spełniona, aby orzec odpowiedzialność członka zarządu jest uprzednia bezskuteczność egzekucji z całości lub części majątku spółki. Na organach podatkowych spoczywa obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. Z uwagi na ten fakt, organy podatkowe powinny podjąć wszelkie starania, aby dotrzeć do majątku spółki. Członek zarządu natomiast może (jako osoba reprezentująca spółkę) wskazać taki majątek w trakcie postępowania dotyczącego spółki, bądź skorzystać z przesłanki wyłączającej jego odpowiedzialność (przesłanki egzoneracyjnej) w trakcie postępowania, którego sam będzie stroną. Należy więc stwierdzić, że przesłanka bezskuteczności egzekucji jest spełniona wówczas, gdy w świetle zgromadzonego materiału dowodowego nie ulega wątpliwości, że zaspokojenie należności podatkowych z majątku spółki jest niemożliwe.

Jak wyżej zaznaczono, ciężar udowodnienia powyższych przesłanek spoczywa na organach podatkowych.

Członek zarządu może również sam uwolnić się od odpowiedzialności. Stanie się tak, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości lub też niedopełnienie tych czynności nastąpiło bez jego winy. Według przepisów upadłość ogłasza się w przypadku gdy osoba prawna stała się niewypłacalna. Niewypłacalność występuje, gdy podmiot nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań lub gdy zobowiązania przekroczą wartość jego majątku. Należy podkreślić, iż przekroczenie wartości majątku przez zobowiązania podmiotu może nastąpić nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje! Z wnioskiem o ogłoszenie upadłości powinna wystąpić osoba reprezentująca dany podmiot lub jego wierzyciel w przeciągu dwóch tygodni od momentu, gdy spółka stała się niewypłacalna. Dlatego też wykazanie przez członka zarządu podjęcia odpowiednich czynności, we właściwym czasie, przez którąkolwiek z uprawnionych osób uwolni go od odpowiedzialności.

Brak winy członka zarządu polegać może między innymi na fakcie, iż nie miał on wpływu na podjęcie kroków zmierzających do ogłoszenia upadłości, bądź wystąpił z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania naprawczego. Należy jednak mieć na uwadze, iż według organów podatkowych, błędnie udzielona porada prawna takiego skutku wywoływać nie będzie.

Ostatnią możliwością pozwalającą członkowi zarządu uniknąć omawianej odpowiedzialnści jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w „znacznej części". Niestety ustawodawca nie pracyzuje terminu „znaczna część". W celu wyeliminowania ryzyka podatkowego przyjąć więc należy, że „znaczna część" to więcej niż połowa zaległości podatkowej. Trzeba zauważyć, iż istnienie na tym etapie postępowania majątku spółki umożliwiającego zaspokojenie zaległości w „znacznej części" może prowadzić do wniosku, że postępowanie egzekucyjne zostało przeprowadzone w sposób wadliwy. Utrudnić to może rozstrzygnięcie w sprawie niewątpliwej bezskuteczności egzekucji z majątku spółki lub jego części.

Raesumując, wskazanie chociażby jednej z przesłanek wyłączających odpowiedzialność prowadzić będzie do sytuacji, w której niemożliwym stanie się pociągnęcie członka zarządu do odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki. Taki sam skutek wywoła wiarygodne podważenie okoliczności, do których udowodnienia zobowiązany jest organ podatkowy.

Nadesłał: sp