2008-10-21
Wielu podatników ma wątpliwości, w jakich okolicznościach zawarta umowa pożyczki nie będzie podlegała opodatkowaniu PCC w Polsce. Okazuje się, że są dwa sposoby na to, aby uniknąć płacenia PCC od umowy pożyczki.

Udzielenie pożyczki jest czynnością cywilnoprawną, która podlega opodatkowaniu PCC wg stawki 2%. Zgodnie jednak z art. 1 ust. 4 ustawy o PCC, aby dana czynność cywilnoprawna podlegała opodatkowaniu, jej przedmiotem muszą być:

1) rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

2) rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Z regulacji tych wynika, że PCC podlegają czynności cywilnoprawne dotyczące rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywane na terytorium RP – bez względu na to, gdzie czynność cywilnoprawna została dokonana, albo gdzie ma siedzibę nabywca rzeczy. PCC mogą także podlegać rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, ale jedynie wówczas, gdy zostaną łącznie spełnione dwa warunki - gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę w Polsce i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Polski.

Powyższe kwestie nie budzą zasadniczo większych wątpliwości, ale podatnicy nie wiedzą, jak należy je odnieść do umów pożyczek – a w szczególności, czy pieniądze będące przedmiotem pożyczki należy uznać za „rzeczy”, czy też za „prawa majątkowe”.

Z przepisów kodeksu cywilnego wynika, że przedmiotem umowy pożyczki pieniężnej są pieniądze. W doktrynie cywilistycznej powszechnie prezentowany jest pogląd, że pieniądze stanowią szczególną odmianę rzeczy w znaczeniu cywilnoprawnym. Prawidłowość tego poglądu znajduje to także swoje potwierdzenie w orzecznictwie sądowym. Przykładowo, Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 marca 2003 r. (sygn. III Sa 2091/2001) uznał, że takie rozumienie istoty pieniądza wiąże się niewątpliwie z cywilnoprawnym pojęciem rzeczy, jako przedmiotu materialnego. Podobnie, NSA w wyroku z dnia 8 czerwca 2006r. (sygn. II FSK 819/2005) wskazał, że przepisy Kodeksu cywilnego wyrażenia „pieniądz” używają dla określenia różnych kategorii między innymi jako szczególnego rodzaju rzeczy ruchomych oznaczonych co do tożsamości.

W związku z tym należy uznać, że jeżeli pieniądze będą się znajdować w Polsce w momencie dokonania czynności cywilnoprawnej – w gotówce lub na koncie banku mającego siedzibę w Polsce – to umowa pożyczki będzie podlegała PCC i to niezależnie, w jakim kraju zostanie zawarta oraz gdzie ma siedzibę pożyczkobiorca (zgodnie z art. 4 pkt 7 obowiązek podatkowy spoczywa na biorącym pożyczkę). Jeżeli natomiast pieniądze będą się znajdować za granicą, to umowa pożyczki będzie podlegała opodatkowaniu tylko pod warunkiem, że pożyczkobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i umowa pożyczki została zawarta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Warunki te muszą być spełnione łącznie, co oznacza, że zawsze, jeżeli pieniądze będą się znajdować za granicą w momencie zawarcia umowy i umowa także zostanie zawarta poza Polską, to pożyczka nie będzie podlegała opodatkowaniu PCC.

Pogląd taki potwierdzają powszechnie organy podatkowe: Opolski Urząd Skarbowy, 23 lipca 2007r., PD/436-3/BJ/07; Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie, 5 lipca 2007r., 1472/SPC/436-34/07/SJ.

Możliwe jest więc, że dwaj Polscy podatnicy zawrą umowę poza Polską i pieniądze będą znajdować się także poza Polską, to umowa taka nie będzie opodatkowana PCC (Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, 5 sierpnia 2008r., IPPB2/436-159/08-2/AS).

Należy także pamiętać, że z podatku zwolnione są pożyczki udzielane przez przedsiębiorców niemających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, prowadzących działalność w zakresie kredytowania oraz udzielania pożyczek (art. 9 pkt 10 lit a) ustawy o PCC). Polski pożyczkobiorca nie zapłaci więc PCC, jeżeli taki podmiot udzieli mu pożyczki, nawet jeśli pieniądze będą znajdować się w Polsce i umowa także zostanie zawarta w Polsce (Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, 19 maja 2008r., IPPB2/436-53/08-5/MZ).

Jest jeszcze jedna sytuacja, w której pożyczki nie będą podlegały opodatkowaniu PCC, a mianowicie, jeżeli udzielenie pożyczki będzie uznane za świadczenie usługi pośrednictwa finansowego i z tego tytułu będzie opodatkowane VAT. PCC nie podlegaj a bowiem czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem VAT lub zwolniona z podatku VAT. Jeżeli więc zostaną spełnione wspomniane przesłanki do podlegania danej umowy pożyczki opodatkowaniu PCC w Polsce (art. 1 ust. 4 ustawy o PCC), to możliwe jest wyłączenie PCC, jeżeli któraś ze stron transakcji będzie podlegała VAT - także, jeżeli zgodnie z zasadami ustalania miejsca świadczenia usług w VAT, miejscem opodatkowania usługi finansowej będzie znajdowało się w innym państwie UE (miejscem świadczenia tej usługi jest bowiem kraj siedziby nabywcy). Przykładowo więc udzielenie pożyczki spółce zagranicznej ze środków zlokalizowanych na terytorium Polski będzie, co do zasady, opodatkowane PCC w Polsce, ale jeśli pożyczkobiorca rozliczy VAT na zasadzie importu usług, to nie będzie zobowiązany zapłacić PCC w Polsce. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 19 lutego 2008 r. (I SA/Kr 411/07).

W tym zakresie należy także wskazać, że dopiero od 1 stycznia 2007r. ustawa o PCC stanowi, że termin „podatek od towarów i usług” oznacza on podatek od towarów i usług w rozumieniu ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług lub podatek od wartości dodanej pobierany na podstawie przepisów obowiązujących w państwach członkowskich (każde państwo członkowskie Unii Europejskiej lub państwo członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strona umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG)). Przed 1 stycznia 2007r. można było zatem twierdzić, że pożyczki podlegające VAT w innym kraju UE nie powinny być objęte wyłączeniem z PCC. Na szczęście wspomniany wyrok WSA w Krakowie rozszerzył pojęcie podatku od towarów i usług na podatek od wartości dodanej – wbrew literalnemu brzmieniu przepisów przed 1 stycznia 2007 r.

Nadesłał: promo