Praca – prawa pracownika
To, jakie uprawnienia i obowiązki ma pracownik, zależy w dużym stopniu od tego, jakie warunki zatrudnienia wynegocjuje i jakiego rodzaju umowę podpisze z pracodawcą.
Osoba, która ma zostać zatrudniona, powinna przede wszystkim zapoznać się z zakresem obowiązków określających, za co będzie odpowiadała. Ustalone musi też być wynagrodzenie – może ono mieć charakter stałej, comiesięcznej pensji albo też wynagrodzenia zmiennego, zależnego np. od liczby przepracowanych godzin. W systemie akordowym wysokość zarobków zależy natomiast od wykonanej produkcji (np. liczby pomalowanych talerzy czy uszytych spódnic). Ustalając wysokość zarobków, trzeba koniecznie wyjaśnić, czy podana suma jest kwotą brutto czy netto (netto – suma otrzymywana „na rękę”, niższa zwykle o prawie 40% od brutto).
Praca może być wykonywana na podstawie trzech rodzajów umów: umowy o pracę, umowy-zlecenia i umowy o dzieło. Najkorzystniejsza dla pracownika jest umowa o pracę, bo daje ona gwarancję stałego zatrudnienia i zapewnia najwięcej uprawnień: prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego (minimum 20 dni rocznie), ubezpieczenie emerytalne i rentowe, ubezpieczenie zdrowotne umożliwiające bezpłatny dostęp do opieki lekarskiej, prawo do zasiłku i urlopu wychowawczego oraz do otrzymania odprawy pieniężnej w przypadku wypowiedzenia umowy przez pracodawcę.
Podpisujący umowę-zlecenie zobowiązuje się do wykonywania jakiejś czynności przez określony czas (np. regularnego przycinania trawnika w lecie albo wykonania w ciągu miesiąca remontu mieszkania). Umowa ta także daje pracownikowi pewne uprawnienia – np. do ubezpieczenia emerytalnego i zdrowotnego.
Jednak osoby pracujące na umowę-zlecenie nie mają prawa do płatnego urlopu ani gwarancji stałego zatrudnienia. Przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie jakiejś pojedynczej rzeczy, np. przepisanie rękopisu na komputerze. Ta umowa nie daje pracownikowi właściwie żadnych praw – poza rzecz jasna wynegocjowanym wynagrodzeniem.
Stosunki między pracodawcami i pracownikami reguluje kodeks pracy. Określa on najbardziej podstawowe prawa pracowników: do poszanowania ich godności, bezpiecznych warunków pracy, 40-godzinnego tygodnia pracy, do 15-minutowej przerwy w czasie 8-godzinnego dnia pracy itp. Pracodawcy powinni wszystkich pracowników traktować równo (co nie znaczy, że nie mogą oceniać efektów ich wysiłków i odpowiednio do nich karać ich bądź nagradzać), mają też obowiązek stworzyć im warunki do podnoszenia kwalifikacji.
Oczywiście, pracownicy oprócz praw mają także swoje obowiązki (np. wykonywanie poleceń przełożonego, punktualne przychodzenie do pracy, dobre reprezentowanie swojej firmy) – jeśli się z nich nie wywiązują, mogą zostać ukarani ustnym upomnieniem, naganą wpisaną do akt, utratą premii, a nawet dyscyplinarnym zwolnieniem.
Nadesłał:
Drzewinski
|
