30 czerwca 2023 roku w Warszawie odbyła się konferencja naukowa zatytułowana: „Tomasz Arciszewski (1877-1955) – robotnik, polityk, premier”. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele ośrodków akademickich z całej Polski. Gościem honorowym spotkania był wnuk byłego premiera, profesor Tomasz Arciszewski. Spotkanie zorganizował Instytut De Republica.

Tomasz Arciszewski był wybitną osobistością na polskiej oraz międzynarodowej arenie politycznej. Cieszył się ogromnym autorytetem nie tylko wśród swoich zwolenników, ale także osób deklarujących zupełnie przeciwstawne poglądy. Premiera wyróżniała nieprzeciętna charyzma oraz odwaga, którymi wykazywał się zarówno w życiu osobistym jak i w karierze zawodowej, zwłaszcza politycznej. Arciszewski był „człowiekiem od zadań specjalnych”, co znakomicie potwierdza fakt stworzenia przez niego rządu 29 listopada 1944 roku, po ustąpieniu ze stanowiska Stanisława Mikołajczyka. Podczas zaprzysiężenia swojego gabinetu, mówił, że jego rząd będzie wobec wolnych narodów świata „wiernym wykładnikiem Polski, walczącej od sześciu lat z największym poświęceniem przeciwko najeźdźcom”.

– Od śmierci premiera Tomasza Arciszewskiego minęło niespełna siedem dekad – zauważył  prof. zw. dr hab. Andrzej Przyłębski, Dyrektor Instytutu De Republica.  –  Już najwyższy czas abyśmy przyspieszyli proces przywracania pamięci nie tylko o premierze Tomaszu Arciszewskim, ale o wszystkich polskich mężach stanu, którzy w dobie międzynarodowych konfliktów pierwszej połowy dwudziestego wieku jak i po zakończeniu II wojny światowej, w czasach brutalnej walki o aktualny geopolityczny porządek Europy, Świata, walczyli o Polskę w kraju i na emigracji. Przyłębski podkreślił, że Instytut De Republica już od dawna bierze aktywny udział w przedsięwzięciu przywracania pamięci o ważnych politykach międzywojnia i działających na emigracji.

– Czy można zapomnieć o takiej postaci, jaką był premier Tomasz Arciszewski? – pytał z kolei zgormadzonych na konferencji słuchaczy oraz prelegentów minister Wojciech Labuda, Pełnomocnik Prezesa Rady Ministrów do spraw reformy regulacji administracyjnych związanych z ruchem naturalnym ludności i ochrony miejsc pamięci. – Niestety tragiczna historia XX wieku pokazuje, że tak. Przez pół wieku Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – państwa komunistycznego, dla którego socjaliści będący patriotami uchodzili za najgorszych wrogów, było to oczywistością. Jednak trzydzieści lat po 1989 roku, to już wyrzut sumienia nas wszystkich. Dzięki inicjatywie Premiera Mateusza Morawieckiego, polegającej na przywracaniu pamięci o polskich mężach stanu, sytuacja ta jest w odwrocie – podsumował.

Gościem honorowym piątkowej konferencji był wnuk premiera Tomasza Arciszewskiego – dr Tomasz Arciszewski, profesor George Mason University w Stanach Zjednoczonych. – Dziadek wykazywał się niezwykłą intuicją, wynikającą z doskonałej znajomości bieżącej sytuacji geopolitycznej w Polsce i na świecie. Kiedy mój ojciec zapytał go o przyszłość Polski, ten odpowiedział: „Stalin wejdzie i już długo nie wyjdzie”. Innymi słowy – dziadek miał doskonałe zrozumienie, że zmiany, które wówczas następowały, były praktycznie nieodwracalne – wspominał.

Prelegenci, którzy wzięli udział w konferencji „Tomasz Arciszewski (1877-1955) – robotnik, polityk, premier” zaprezentowali wystąpienia odnoszące się do różnorodnych aspektów oraz okresów działalności politycznej premiera Tomasza Arciszewskiego. O polityce zagranicznej rządu tego premiera rozważał prof. dr hab. Marek Kornat z Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk, członek Rady Naukowej Instytutu De Republica. Według profesora, premier Tomasz Arciszewski przeszedł do historii przede wszystkim jako polski mąż stanu, który zdobył się na publiczny sprzeciw wobec dyktatu Jałty. – To jest ten najważniejszy powód, dla którego można stwierdzić, że ta krótkotrwała misja była jednak szczytem jego długiej kariery politycznej, rozpoczętej jeszcze pod zaborami – wskazał profesor.

W kolejnych referatach prelegenci analizowali między innymi relacje premiera Tomasza Arciszewskiego z prezydentem Władysławem Raczkiewiczem, jak również działania Arciszewskiego na rzecz  Niepodległej Polski. Ponadto  ocenili działalność Arciszewskiego jako ministra pierwszych rządów Drugiej Rzeczypospolitej, jako posła na Sejm RP, premiera. Uczestnicy konferencji zadali również pytanie o obecność postaci premiera Tomasza Arciszewskiego w bieżącym, realizowanym programie edukacji szkolnej oraz w przestrzeni publicznej.

Zorganizowana 30 czerwca konferencja odbyła się w Centrum Rehabilitacji, Edukacji i Opieki TPD „Helenów” w Warszawie, który powstał między innymi z inicjatywy premiera Tomasza Arciszewskiego. Spotkanie to, towarzysząca mu wystawa: „Tomasz Arciszewski (1877-1955) – robotnik, polityk, premier”, a także zaawansowane prace nad wydawnictwem zatytułowanym „Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939” – książką prezentującą sylwetki premierów i ministrów pełniących główne funkcje w życiu politycznym w okresie II Rzeczypospolitej – to tylko niektóre, jednocześnie obecnie najważniejsze działania Instytutu De Republica na rzecz odbudowywania pamięci o polskich mężach stanu, wybitnych politykach na lata zapomnianych przez polską historię.