Wcześnie wykryty rak nerki jest jednym z lepiej rokujących nowotworów. Jednak, jak podkreślają eksperci, u niemal  30 proc. pacjentów chorobę rozpoznaje się już w postaci przerzutowej. 

- Rak nerki, podobnie jak większość nowotworów na początku rozwija się bezobjawowo. W większości przypadków choroba wykrywana jest przypadkowo, podczas badań wykonywanych z innych przyczyn. Wówczas wśród około 30 proc. zdiagnozowanych choroba jest już na etapie znacznego miejscowego zaawansowania lub przerzutów odległych. Typowy dla tej choroby zespół objawów, tzw. triada raka nerki, obejmuje ból w okolicy lędźwiowej, wyczuwalny palpacyjnie guz oraz krwiomocz, który występuje u około 10 proc. chorych i z reguły świadczy o wysokim zaawansowaniu choroby. W takiej sytuacji niemal połowa chorych ma już przerzuty odległe i bardzo małe szanse na wyleczenie. Tę ponurą statystykę można by jednak zmienić – mogłoby w tym pomóc coroczne wykonywanie badania USG jamy brzusznej. O regularnym wykonywaniu tego typu badań szczególnie powinny pamiętać osoby otyłe, osoby z nadciśnieniem tętniczym, a także palacze, u których ryzyko rozwoju raka nerki jest wyraźnie podwyższone. Warto bowiem dodać, że podstawowym leczeniem raka nerki nadal jest leczenie chirurgiczne. Jest to jednak możliwe tylko przy wczesnym wykryciu choroby, gdy guz ograniczony jest do nerki. Niewątpliwy postęp leczenia systemowego nie zmienia faktu, że wciąż ma ono jednak charakter paliatywny – mówi dr n. med. Piotr Tomczak, onkolog kliniczny i radioterapeuta z Kliniki Onkologii Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu.

Rak nerki – na co zwrócić uwagę?

Nowotwory nerki zaczynają się od drobnej zmiany, która z czasem może rosnąć. Choć początkowo rozwijają się bezobjawowo, istnieją pewne symptomy, których pojawienie się może sygnalizować obecność choroby.

 - Klinicznymi objawami nowotworu nerki są ból, krwiomocz oraz wyczuwalny guz. Do nietypowych symptomów z kolei zaliczyć możemy wzrost RR, czyli ciśnienia tętniczego, wzrost OB, czyli odczynu Bernackiego, którego podwyższenie najczęściej wskazuje na obecność stanu zapalnego, a także wzrost CRP, inaczej mówiąc białka C-reaktywnego. Jego podwyższenie, podobnie jak podwyższone OB, może świadczyć o stanie zapalnym organizmu. Dodatkowym objawem jest także kacheksja, czyli wyniszczenie organizmu, które oznacza znaczny spadek masy ciała i zmniejszenie objętości mięśni, gorączka czy neuromiopatia. Ta ostatnia jest odpowiedzialna za przekazywanie impulsów nerwowych między tkankami i narządami – mówi dr hab. n. med. Andrzej Antczak, kierownik Katedry i Kliniki Urologii i Onkologii Urologicznej Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, kierownik Oddziału Urologii Wielospecjalistycznego Szpitala Miejskiego im. Józefa Strusia z Zakładem Opiekuńczo Leczniczym w Poznaniu oraz konsultant wojewódzki ds. urologii.

Rak nerki to obecnie ósmy najczęściej występujący nowotwór wśród mężczyzn. Podobnie jak większość innych nowotworów, rak nerki pojawia się zazwyczaj u osób starszych, najczęściej rozpoznaje się go u dorosłych po 40. roku życia. Średni wiek, w którym pacjenci zachorują na ten rodzaj nowotworu wynosi 55 lat, przy czym dwukrotnie bardziej narażeni są mężczyźni.
U dzieci choroba ta występuje rzadko.

Rak nerki – diagnoza

Im wcześniej wykryta choroba, tym większa szansa na jej wyleczenie. W skutecznym i szybkim diagnozowaniu pomocne może być badanie USG.

- Warto podkreślić, że badanie USG jamy brzusznej jest badaniem nieinwazyjnym, czyli całkowicie bezpiecznym dla pacjenta. Dodatkowym jego atutem jest także szybkie i bezbolesne wykonanie. Tego typu badanie pozwala m.in. ocenić czynność nerek, zauważyć ewentualną obecność i zaawansowanie kliniczne guza, a także zwrócić uwagę na możliwość pojawienia się przerzutów do wątroby czy nadnerczy – mówi dr hab. n. med. Andrzej Antczak.

Obok USG, w celu rozpoznania raka nerki wykonuje się także szereg innych badań, w tym laboratoryjne oraz obrazowe, jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. O tym jakie badanie wykonać decyduje lekarz na podstawie indywidualnych wskazań. W przypadku nowotworu urologicznego, jakim jest rak nerki, niezwykle ważna jest także współpraca specjalistów z różnych dziedzin.

- W obecnie obowiązujących procedurach NFZ pacjent onkologiczny znajduje się pod opieką konsylium onkologicznego, w którego skład wchodzą min. lekarz onkolog i urolog. Następnie pacjentowi wydaje się kartę diagnostyki i leczenia onkologicznego, czyli tzw. kartę DiLO. Od tego momentu całość postępowania kierowana jest przez zespół konsylium  - wyjaśnia dr hab. n. med. Andrzej Antczak.

Rak nerki – leczenie

W przypadku rozpoznania nowotworu w jego początkowej fazie, podstawową metodą leczenia jest chirurgiczne usunięcie guza lub całej nerki. Jednak, ponieważ choroba długo rozwija się w ukryciu, zazwyczaj diagnozowana jest już w postaci przerzutowej. Gdy operacyjne usunięcie guza nowotworowego nie jest możliwe, konieczne staje się zastosowanie farmakoterapii. Jak podkreślają eksperci, obecne możliwości leczenia sprawiają, że rak nerki staje się powoli chorobą przewlekłą jeśli jest leczony prawidłowo
i z wykorzystaniem nowoczesnych terapii.

- W ostatnich kilkunastu latach nastąpił rozwój nowych terapii stosowanych w leczeniu raku nerki. Przełomem stało się wprowadzenie leków celowanych, inaczej leków ukierunkowanych molekularnie, a ostatnio również i immunoterapii, bowiem tradycyjna chemioterapia jest w tej chorobie nieskuteczna. Mechanizmy działania leków ukierunkowanych molekularnie związane są z hamowaniem powstawania nowych naczyń krwionośnych, niezbędnych dla wzrostu guza. Natomiast stosowanie leków immunologicznych  powoduje nasilenie odporności, tak by mogła kontrolować i niszczyć nowotwór. Obecnie dysponujemy kilkunastoma nowymi lekami lub schematami, które znacznie poprawiły przebieg choroby i jakość życia chorego. Efekt stosowania tych leków polega najczęściej na zatrzymaniu dalszego postępu choroby, ale czasem obserwuje się również zmniejszanie lub nawet ustępowanie zmian nowotworowych. W niektórych przypadkach, u około 20 proc.  chorych, leczenie jest tak skuteczne, że pozwala pacjentowi dobrze funkcjonować przez wiele lat. W naszych krajowych warunkach możliwe jest przeprowadzenie dwóch kolejnych terapii, ale w innych krajach możliwości leczenia są znacznie większe – podkreśla dr n. med. Piotr Tomczak

Jednak, jak zauważają specjaliści, nawet najbardziej nowoczesne i skuteczne leczenie nie zastąpi ani szybkiej i prawidłowej diagnostyki, ani niezbędnej profilaktyki. – Najważniejszymi elementami pierwotnej prewencji raka nerki są zaprzestanie palenia tytoniu oraz redukcja otyłości – apeluje dr hab. n. med. Andrzej Antczak.

Gdzie leczyć raka nerki w woj. wielkopolskim?

W Szpitalu Klinicznym Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu pacjentów z rakiem nerki leczy się już od ok. 20 lat.  Chorzy z rakiem  nerki są leczeni na  Oddziale Chemioterapii, jednak aby opieka nad pacjentami mogła być kompleksowa, niezbędna jest ścisła współpraca onkologów z urologami m.in. z Kliniki Urologii, ale również
z innymi oddziałami Urologii zarówno w Poznaniu jak i całym województwie.  Do chwili obecnej leczenie przeprowadzono tutaj u ponad tysiąca chorych, a corocznie przybywa około 100 nowych pacjentów.

Możliwości  leczenia systemowego placówki obejmują zarówno standardowe, dostępne w ramach programu lekowego NFZ „Leczenie Raka Nerki” terapie, jak i udział w badaniach klinicznych umożliwiających dostęp do najnowszych opcji terapeutycznych. Ośrodek dysponuje szerokimi możliwościami diagnostycznymi oraz terapeutycznymi, łącznie z uwzględnieniem leczenia operacyjnego (także zmian przerzutowych), radioterapii i opieki paliatywnej. Wieloletnia praktyka, wysokie kwalifikacje oraz doświadczenie personelu spowodowało, że ośrodek jest ważnym punktem na mapie Polski, gdzie pacjenci z rakiem nerki mogą liczyć na niezbędną pomoc.