2008-01-11
Stefan Żeromski urodził się 01.11.1864 roku w Strawczynie koło Kielc w niezamożnej rodzinie szlacheckiej.

 Jego ojciec brał udział w powstaniu styczniowym a stryj w powstaniu listopadowym. Wychowywał się w Ciekotach, a następnie uczęszczał do gimnazjum w Kielcach, gdzie wraz z kolegami poddawany był brutalnej rusyfikacji. Doświadczenia z tego okresu wykorzysta później przy pisaniu Syzyfowych prac. Tradycje rodzinne i naturalny u młodego człowieka opór przeciw szkolnej indoktrynacji, szczególnie oczywisty, gdy szkoła jest częścią systemu opartego na pełnej dyspozycyjności nauczyciela i posłuszeństwie ucznia, sprawiły, że Żeromski stać się miał gorącym patriotą, całą swoją twórczością służącym Polsce.

Pierwsze swoje utwory (wiersze) opublikował w prasie jeszcze w okresie nauki w szkole średniej. W tym samym czasie rozpoczął też pisanie Dzienników, które pisał do dwudziestego siódmego roku życia. Pasje literackie negatywnie wpłynęły na jego postępy w nauce. Miał poprawkę z matematyki, nie zdał matury i w rezultacie mógł studiować tylko na wydziale weterynarii, w Warszawie, gdzie matura nie była wymagana.

W Warszawie Żeromski pozostawiony samemu sobie próbuje zarabiać na życie literaturą. Jego utwory niestety są nieprzychylnie oceniane przez nadających wówczas ton życiu literackiemu pozytywistów i ten sposób zarabiania na życie wydaje się mało skuteczny. Autor Ludzi bezdomnych przez pewien czas utrzymuje się sprzedając swoje książki, próbuje dorabiać korepetycjami, zdarza się, że głoduje po kilka dni. W końcu decyduje się na pracę korepetytora na prowincji. Znajduje ją w dworach zamożnej szlachty, gdzie jego status społeczny, jak pisze w swoich dziennikach, był niejednoznaczny, co sprawiało mu trochę kłopotu, ale dostarczało ciekawych doświadczeń. Bohater o podobnym statusie będzie często występował w jego utworach: biedny, już nie sługa, ale jeszcze nie z tej samej sfery, przyjmowany „na pokojach”, zwykle zakochany w kobiecie z tej wyższej sfery lub, przynajmniej mający z nią romans, często z powodu swojej pozycji i braku majątku upokorzony przez nią, owładnięty jakąś ideą albo chociaż krytycznie patrzący na otaczającą go rzeczywistość. Taki będzie doktor Judym, Cezary Baryka, nawet Rafał Olbromski.

Właśnie na prowincji, w Nałęczowie, gdzie pracuje jako korepetytor, poznaje swoją przyszłą żonę, Oktawię Rodkiewiczową. Poznaje tam także Bolesława Prusa, który będzie świadkiem na jego ślubie.

Pod koniec lat osiemdziesiątych w Głosie i w Tygodniku Powszechnym ukazują się jego pierwsze opowiadania. Pozwala to Żeromskiemu na podróże po Europie. Zwiedza Wiedeń, Zurych, Monachium. Na prawie cztery lata zostaje w Szwajcarii, gdzie przyjmuje posadę bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim w Raperswilu. Zdobywa tu dużą wiedzę historyczną, szczególnie na temat epoki napoleońskiej. Po powrocie do kraju w 1896 roku pisze Syzyfowe prace, które ukazawszy się w druku rok później, przynoszą mu popularność, ale stają się utworem zakazanym w zaborze rosyjskim ze względów politycznych. Z tych samych względów pisarz publikuje swój utwór we Lwowie (zabór austriacki) pod pseudonimem Maurycy Zych.

Poprawę sytuacji materialnej przynosi mu dopiero wydanie Ludzi bezdomnych – utworu łączącego najlepsze i najgorsze cechy żeromszczyzny: typowego bohatera, który porzuca szczęście osobiste dla pracy z najbiedniejszymi, samotnego, kierującego się w życiu swojego rodzaju imperatywem kategorycznym; otwarta kompozycja, nadmierna liryzacja języka, jego intensyfikacja, operowanie superlatywem, słynne potrójne epitety, symbole... W czasie publikowania utworu wszystko to było bardzo nowatorskie, w dwudziestoleciu międzywojennym i po wojnie, mniej więcej do lat sześćdziesiątych, poruszająca treść pozwalała jeszcze znosić tę szybko starzejącą się formę. Dziś powieść jest po prostu nudna, czytana tylko przez uczniów i specjalistów od Żeromskiego.

Następne jego utwory to Popioły – wielka epopeja napoleońska, Dzieje grzechu –kontrowersyjna powieść obyczajowa, przez niektórych krytyków uznana za pornograficzną, Uroda życia - opowiadająca o derusyfikacji syna powstańca, Wierna rzeka – jedna z najlepszych polskich powieści o powstaniu styczniowym, prezentująca różne postawy społeczeństwa polskiego wobec powstania.

Żeromski włącza się do życia publicznego, przemawia na wiecach i powoli staje się najpopularniejszym polskim pisarzem wywierającym duży wpływ na społeczeństwo. Poprzez bohaterów swoich utworów i poprzez własne poglądy staje się jednym z najwyższych autorytetów moralnych dla swoich rodaków. W publicystyce i krytyce literackiej często określa się go terminem „serce nienasycone”, pewnie ze względu wysokie wymagania moralne stawiane Polakom, a jednocześnie klarowność sytuacji prezentowanych w utworach, gdzie wybór postępowania był oczywisty dla porządnego człowieka, ale cena za taki wybór, często wysoka, zaprezentowana bez niedomówień.

W przededniu pierwszej wojny światowej publikuje dramaty – Róża i Sułkowski – pod pseudonimem Józef Katerla.

Kiedy wybucha wojna, wstępuje do Legionów Piłsudskiego, ale przebywa w Zakopanem, gdzie wspólnie z Kasprowiczem zakłada tajną organizację niepodległościową, której celem jest zjednoczenie ziem polskich wszystkich zaborów.

W jego życiu osobistym zachodzą poważne zmiany. Przed samą wojną rozwodzi się z żoną, żeby połączyć się z młodą malarką Anną Zawadzką. Aby móc ją poślubić, pisarz przeszedł potajemnie na kalwinizm. Pod koniec wojny traci syna, któremu poświęca utwór O Adamie Żeromskim wspomnienie. Przenosi się na stałe do Warszawy i zamieszkuje w Zamku Królewskim, co jest swojego rodzaju uhonorowaniem wielkiego pisarza przez społeczeństwo (tak jak Oblęgorek dla Sienkiewicza).

W czasie wojny polsko-bolszewickiej walczy na froncie, skąd przywozi antybolszewicki reportaż pt. Na probostwie w Wyszkowie, w którym uznaje sowieckich komisarzy pochodzenia polskiego za zdrajców, a Czerwoną Armię za „dzicz sołdacką”.

Wydana w 1922 roku zbeletryzowana historia walki o polskość Pomorza pt. Wiatr od morza zamyka mu drogę do Nobla, do którego był typowany, ponieważ za granicą książka jest oceniana jako antyniemiecka.

Pod koniec życia pisze jeszcze dwa wybitne utwory – dramat pt. Uciekła mi przepióreczka, gdzie docent Przełęcki reprezentuje wszystkie cechy typowego bohatera pisarza, w stylu doktora Judyma; I Przedwiośnie, trzyczęściową powieść, będącą swojego rodzaju podsumowaniem pierwszych lat Polski po odzyskaniu niepodległości. Jest to gorzkie podsumowanie. Żeromski umiera 20 listopada 1925 roku w Warszawie.

Nadesłał: klaudia777