Wielkanoc w tramwaju z Muzeum Śląskim
|
W poniedziałek 30 marca 2009 rusza druga edycja „Świątecznej jazdy z Muzeum Śląskim”. Po Śląskim Bożym Narodzeniu w zabytkowym tramwaju przypomnimy sobie tym razem zwyczaje związane ze Świętami Wielkiej Nocy. Na tę nietypową przejażdżkę muzeum zaprasza do 19 kwietnia.
Świąteczny tramwaj zobaczymy w Bytomiu, Chorzowie, Gliwicach, Katowicach, Rudzie Śląskiej, Sosnowcu oraz Zabrzu.
Wystawę będzie można zwiedzać na wybranych przystankach lub - dzięki przyłączeniu się do akcji KZK GOP - odbyć niecodzienną przejażdżkę w towarzystwie muzealnych eksponatów. Modułowy rozkład jazdy przygotowany przez Tramwaje Śląskie S.A. znajdziemy na stronie www.muzeumslaskie.pl.
A co zobaczymy w tramwaju? Charakter zbliżających się świąt poznamy dzięki oryginalnym obiektom ze zbiorów Muzeum Śląskiego. Będą to postacie Turków (wielkanocnej straży grobowej) oraz rzeźby: „Chrystus Zmartwychwstały", „Chrystus z barankiem" oraz „Chrystus na osiołku", a także „Ostatnia wieczerza", „Chłopiec z palmą" i „Topienie Marzanny". Ich autorami są współcześni artyści ludowi: Józef Szypuła, Stanisław Kwaśny, Anna Padoł. Zobaczymy także słomianą kukłę Judasza, którą do dziś oprowadza się i pali w Skoczowie podczas Wielkiego Tygodnia.
Jak pisze Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko z Działu Etnografii Muzeum Śląskiego „Śląskie zwyczaje wielkanocne są zespołem obrzędów typowo wiosennych. Mają charakter wegetacyjny, odzwierciedlają radość z powrotu wiosny i troskę o przyszłe urodzaje". Stąd obecność na wystawie wiosennych symboli życia: tradycyjnych gaików czyli wierzchołków świerków ozdobionych wydmuszkami oraz bibułą. Całość uzupełnią palmy wykonywane w Roszkowie (ziemia raciborska) oraz reprodukcje ludowego malarstwa na szkle, fotografie jaj zdobionych różnymi technikami oraz archiwalnych kartek wielkanocnych.
Akcję zainauguruje koncert Studenckiego Zespołu Pieśni i Tańca „Katowice" Uniwersytetu Śląskiego na katowickim Rynku, w poniedziałek 30 marca 2009 o godz. 16.40.
Śląska Wielkanoc
Wielkanoc poprzedzona postem, w czasie którego zima walczy z wiosną to największa uroczystość kościelna, nazwana przez papieża Grzegorza VI uroczystością uroczystości. Śląskie zwyczaje wielkanocne są zespołem obrzędów typowo wiosennych. Mają charakter wegetacyjny, odzwierciedlają radość z powrotu wiosny i troskę o przyszłe urodzaje. Stąd obecność symboli życia (zielona gałązka, bazie, jajko) oraz żywiołów o charakterze oczyszczającym i zabezpieczającym (ogień, woda). Wiele zwyczajów pogańskich przetrwało do dzisiaj, gdyż kościół włączył je w obrzęd chrześcijańskiego zmartwychwstania i nadał własną interpretację.
W niektórych częściach Śląska palono lub topiono Marzannę uosabiającą zimę, śmieć i zło. W Skoczowie do dziś oprowadza się i pali w Wielkim Tygodniu słomianą kukłę Judasza, a Beskidzie Śląskim dziewczynki odwiedzają domy ze szmacianą lalką Morzaną. Przystrojony wydmuszkami i kolorowymi bibułami wierzchołek świerka „goik", wnoszono tuż po wyrzuceniu Marzanny lub w poniedziałek wielkanocny. Palmom święconym w Niedzielę Palmową, zwaną kwietną, przypisuje się właściwości ochronne, a niektórzy rolnicy przygotowują z nich krzyżyki i zatykają w ziemi na polach, by chroniły przyszłe urodzaje.
Od lat 60/70.XX wieku upowszechnił się na Śląsku zwyczaj święcenia pokarmów. Wśród nich zawsze były; chleb, wędlina i jajka. Jajka zarówno do święcenia, jak i te które wręczano za polanie wodą, były pięknie zdobione. Kobiety oraz dziewczęta przygotowywały kraszanki, czyli jaja jednobarwnie malowane, wydrapywały na nich rozmaite wzory lub pisały je woskiem, czyli zdobiły techniką batiku.
Tekst: Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko, Dział Etnografii Muzeum Śląskiego.
Nadesłał:
ap
|
