2009-07-16
Pod pojęciem samokontroli kryją się zachowania umożliwiające kontrolowanie swojego stanu zdrowia i odpowiednie reakcje na zaobserwowane zmiany. Umiejętność samodzielnego oznaczania glikemii przez pacjentów z cukrzycą oraz trafne interpretowanie wyników stanowią podstawowy warunek poprawy leczenia.

Niska świadomość znaczenia samokontroli. W Polsce na cukrzycę choruje ok. 2 milionów osób - ok. 50% znajduje się w rejestrach osób z cukrzycą rozpoznaną i leczoną, zaś pozostałe 50% to przypadki cukrzycy nierozpoznanej i nieleczonej. Inaczej rzecz ujmując 50% diabetyków nie przeprowadza samokontroli, zwiększając tym samym ryzyko powstania nie wykrytych w porę powikłań cukrzycy czy też w skrajnych przypadkach zagrożenia życia. Cukrzyca jest główną przyczyną ślepoty u osób dorosłych, niewydolności nerek i amputacji kończyn, a także głównym czynnikiem ryzyka niedokrwiennej choroby i zawału serca, udaru mózgu oraz wad wrodzonych u noworodków, skraca okres życia przeciętnie o 10-15 lat.

W krajach zachodnich około 90% przypadków cukrzycy typu 2 jest związanych ze wzrostem masy ciała; nadwaga i otyłość wśród dzieci prowadzą do rozwoju przedwczesnej cukrzycy typu 2, która jest szczególnie trudna do leczenia.
Przyczyny otyłości u osób chorych na cukrzycę są wynikiem dziedzicznej predyspozycji do otyłości, jednakże głównym powodem rozwoju otyłości jest nadmierne spożycie kalorii. Otyłość posiada istotną rolę w patogenezie cukrzycy typu 2 poprzez rozwój oporności na insulinę, a specjalne znaczenie w jej powstawaniu ma trzewna tkanka tłuszczowa.

Cukrzyca spowodowała 3,8 mln zgonów w 2007 roku, tj. ponad 6% wszystkich zgonów na całym świecie.

Ludzkie i ekonomiczne koszty cukrzycy można znacząco zmniejszyć inwestując w zapobieganie oraz wczesne wykrywanie służące uniknięciu rozwoju powikłań związanych z cukrzycą.

Zapobieganie cukrzycy
Uważa się, że około 80% przypadków cukrzycy typu 2 można zapobiec poprzez zmianę diety, zwiększenie aktywności fizycznej oraz poprawę stanu środowiska naturalnego.
W leczeniu cukrzycy wskazany jest wysiłek fizyczny. Może korzystnie wpływać na wrażliwość na insulinę, ciśnienie tętnicze i profil lipidowy osocza. Początkowo aktywność fizyczna powinna być umiarkowana i dostosowana do naszych możliwości. Istotne jest, by wykonywać ją regularnie, najlepiej codziennie, a przynajmniej co 2-3 dni. Jeśli intensyfikujemy wysiłek, pamiętajmy o 5-10 minutowej rozgrzewce, a na koniec o ćwiczeniach uspokajających. Nadmierny wysiłek może zwiększyć ryzyko ostrej lub opóźnionej hipoglikemii. Zalecanym typem aktywności, w przypadku chorych na cukrzycę typu 2 w wieku podeszłym bądź z nadwagą, jest spacer 3-5 razy w tygodniu (ok. 150 minut tygodniowo).

W wysokiej temperaturze grozi nam odwodnienie, zatem pamiętajmy o uzupełnianiu płynów. Wystrzegajmy się przy tym alkoholu, który zwiększa ryzyko hipoglikemii.
Pamiętać należy także o ryzyku uszkodzenia stóp podczas wysiłku, szczególnie jeśli cierpimy na neuropatię obwodową i obniżenie progu czucia bólu. Zaopatrzmy się zatem w wygodne obuwie i pielęgnujmy stopy.

Wybieramy glukometr
Powszechna dostępność glukometrów jak i ceny pasków testowych sprzyjają samokontroli. Systematyczne pomiary umożliwiają osiągnięcie stanu optymalnego wyrównania cukrzycy:

• glikemia na czczo i przed posiłkami < 110 mg/dl
• glikemia w ciągu dnia 2 godziny po posiłku < 135 mg/dl.

Samokontrola glikemii przy użyciu glukometru spełnia swoje zadanie i jest efektywna, jeśli uzyskane wyniki są dokładne, tzn. obarczone maksymalnym całkowitym błędem mniejszym niż 10%. Rozróżnia się glukometry fotometryczne (kolorymetryczne) i biosensoryczne (elektrochemiczne). Te ostatnie zostały znacznie udoskonalone w porównaniu do glukometrów fotometrycznych. Mierzą przepływ prądu elektrycznego wywołanego przez reakcję między glukozą a odczynnikiem na pasku testowym. Pamiętajmy, że do regularnych pomiarów należy używać glukometrów „skalibrowanych" do osocza (zalecenie Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego-PTD), pokazujących na wyświetlaczu wynik przeliczony do stężenia glukozy w osoczu krwi. Jest to bardzo ważne, bowiem prawidłowe pomiary w laboratorium również dokonywane są w osoczu krwi żylnej. Tylko wówczas wyniki pomiarów są wiarygodne i można je ze sobą porównywać.

Dużą rolę odgrywa sprawność urządzenia a także jakość pasków testowych. Co więcej ważna jest wygoda w posługiwaniu się glukometrem i łatwość jego obsługi.

Te cechy posiadają biosensoryczne glukometry Glucosense, Glucosense Pro i iXell - niewielkich rozmiarów i lekkie, z dużymi i czytelnymi wyświetlaczami. Posiadają certyfikaty ISO 9001 oraz 13485.

Wybór glukometru zależy od naszych preferencji. Gamę glukometrów Genexo otwiera Glucosense. Jest to mały owalny aparat spełniający wymogi nowoczesnej glukometrii:

• konieczna do pomiaru mała kropla krwi - 1,8 µl;
• krótki czas pomiaru - 10 sekund;
• duża pamięć - 450 wyników oznaczeń;
• szeroki zakres pomiarowy - 20 - 600 ml/dl.

Glucosense Pro spełni oczekiwania tych, którzy kładą nacisk na kształt i wygląd urządzenia. Odznaczając się identycznymi parametrami jak Glucosense, cieszy oko prostokątnym kształtem i srebrnym kolorem.

Najnowszym systemem monitorującym stężenie glukozy we krwi jest iXell. Miarą postępu jest możliwość pobierania krwi z alternatywnych miejsc nakłucia (AST). Jest to z pewnością korzystne rozwiązanie dla tych, którzy mają opory przed nakłuwaniem opuszka palca. Trzeba jednakże pamiętać o kilku zasadach, których spełnienie jest konieczne dla uzyskania prawidłowego wyniku pomiaru. Badanie powinno być przeprowadzone na czczo lub 2 godziny po posiłku, co najmniej 2 godziny po przyjęciu insuliny, co najmniej 2 godziny po wysiłku fizycznym. Glukometr iXell zapewnia bezpieczny i wygodny pomiar dzięki układowi automatycznego zasysania próbki krwi na pasku testowym. Do prawidłowego pomiaru wystarczy jeszcze mniejsza kropla krwi (0,7 µl). Niewielkie rozmiary kropli oznaczają płytsze i mniej bolesne nakłucia. Glukometr jest „skalibrowany" do osocza - wyświetlonego wyniku nie trzeba przeliczać. Wyniki zapamiętywane są wraz z datą i godziną, można je przesłać do komputera za pomocą specjalnego kabla połączeniowego oraz oprogramowania. Glukometr ten może ponadto obliczyć 7-, 14-, 21-, 28-, 60-, 90-dniowe średnie wyników badań glikemii. Wyróżnia się także funkcją automatycznego wyrzutu paska testowego.

Samokontrola cukrzycy znacznie poprawia wyniki leczenia. Warto ją wykonywać, tym bardziej, że nie jest to trudne. Jeśli z kolei dokonujemy już samokontroli od pewnego czasu, może nadszedł dobry moment na wymianę dotychczas używanego glukometru na sprzęt wykorzystujący sprawdzoną i precyzyjną metodę pomiaru, łatwy i bezpieczny w użytkowaniu.

Wykorzystano materiały:

1. OPM II/2008
2. J. Tatoń, Konieczność upowszechnienia intensywnego leczenia cukrzycy w Polsce - nowe rekomendacje, III Ogólnopolska Konferencja Towarzystwa Edukacji Terapeutycznej - materiały.
3. www.genexo.pl

Nadesłał: Kostrzewa PR A.M.