2008-06-29
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący wyłączenia z podatku od towarów i usług przychodów z działalności wykonywanej osobiście i orzekł, iż art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług jest zgodny z art. 2 Konstytucji

Jak przypomniał Trybunał Konstytucyjny, zarzut niejasności przepisu może uzasadniać stwierdzenie niezgodności z konstytucją tylko wówczas, gdy niejasność jest tak daleko posunięta, że wynikających z niej rozbieżności nie da się usunąć za pomocą wykładni. W tym przypadku kwestionowany przepis wraz z innymi przepisami ustawy o VAT oraz z ustawą Ordynacja podatkowa pozwala podatnikom świadczącym usługi w formie samodzielnej działalności gospodarczej oraz ich zleceniodawcom na poprawne ustalenie statusu prawnopodatkowego w zakresie VAT oraz właściwe wywiązywanie się z nałożonych przez ustawę obowiązków z należytą ochroną ich uzasadnionych interesów prawnych.

Ponadto Trybunał postanowił zasygnalizować Sejmowi, Ministrowi Sprawiedliwości i Ministrowi Finansów potrzebę podjęcia inicjatywy prawodawczej w przedmiocie luki prawnej w regulacjach dotyczących zasad i procedury zaliczania podatku od towarów i usług do kosztów sądowych z tytułu należności dla poddanych opodatkowaniu tym podatkiem biegłych sądowych i innych osób wykonujących czynności im zlecane w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym.

Do Rzecznika Praw Obywatelskich napływały skargi dotyczące znowelizowanej w ustawie o podatku od towarów i usług definicji podatnika podatku od towarów i usług. Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym i wykonującym co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich. W ocenie wnioskodawcy sformułowanie przepisu jest niejasne i nieprecyzyjne. Znaczna część jego adresatów (np. biegli sądowi czy obrońcy działający z urzędu) ma poważne problemy z ustaleniem, czy przepis ich dotyczy. Przepis ten formułuje bowiem jako przesłankę wyłączenia z opodatkowania wymóg, by ze stosunku prawnego między zleceniodawcą a zleceniobiorcą wynikała odpowiedzialność zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Przepis nie określa o jakiego rodzaju odpowiedzialność chodzi. Zawarcie umowy cywilnej powoduje, że obie strony są wobec siebie odpowiedzialne za prawidłowe jej wykonanie, a tym samym stosunek prawny istniejący między stronami jest określany co do odpowiedzialności zlecającego za wykonanie tych czynności wobec osób trzecich. Ustawodawca wprowadzając ten przepis pragnął ograniczyć możliwość zawierania umów wymienionych w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie obciążonych VAT. Stworzył jednak stan niejasności oraz niezrozumiałości prawa. Z kolei Minister Finansów dokonując interpretacji przepisu wskazał jakie zaistniałe zdarzenia spowodowane zachowaniem się osób wymienionych w kwestionowanym przepisie podlegają obowiązkowi podatkowemu. Wydaną przez siebie interpretacją rozszerzył krąg podatników VAT. Zdaniem wnioskodawcy ustawodawca poprzez niejasne sformułowanie kwestionowanego przepisu pozostawił organom podatkowym nadmierną swobodę przy ustalaniu w praktyce podmiotowego zakresu jego działania. Naruszone zostały w ten sposób konstytucyjne zasady: przyzwoitej legislacji, zaufania obywatela do państwa, oraz jawności i pewności prawa.

Trybunał Konstytucyjny nie przychylił się do wniosku i uznał przepis za zgody z Konstytucją.

Ze sprawą związane były interpretacje Ministerstwa Finansów wydane do przepisu art.15 ust.3 ustawy o podatku od towarów i usług:

• pismo z dnia 30 lipca 2004 r. nr PP10-812-802/04/MR/1556PP: „A zatem, komornicy sądowi w zakresie w jakim, stosując środki przymusu zastrzeżone dla władzy publicznej, wykonują władztwo publiczne wynikające z funkcji organu egzekucyjnego, są uznawani za organ władzy publicznej i tym samym są objęci regulacją art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. Natomiast czynności wykonywane przez komorników sądowych w pozostałym zakresie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług według zasad ogólnych";
• pismo z dnia 30 grudnia 2004 r. nr PP10-812-1022/04/MR/3545: „Uznać zatem należy, że czynności syndyka wykonującego powierzone funkcje w postępowaniu upadłościowym na podstawie postanowienia sądu upadłościowego wypełniają dyspozycję art. 8 ust. 1 pkt 3 oraz art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług i jako takie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług według zasad ogólnych";
• pismo z dnia 29 kwietnia 2005 r. nr PP3-812-130/2005/AK/864: „Przedstawiając powyższe należy stwierdzić, że czynności wykonywane na zlecenie sądu przez adwokatów, biegłych sądowych i tłumaczy przysięgłych, nie korzystają z wyłączenia z zakresu ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, gdyż nie jest spełniony jeden z warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnośnie odpowiedzialności zlecającego wykonanie czynności za ich wykonanie przez zleceniobiorcę. Tym samym czynności te podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na zasadach ogólnych".

Nadesłał: sp