2014-05-26
Jeszcze niedawno w Polsce antykoncepcja długoterminowa uważana była za metodę raczej dla dojrzałych kobiet, w tym tych, które zostały już matkami. Aktualne kryteria międzynarodowych organizacji zajmujących się zdrowiem reprodukcyjnym (m.in. Brytyjskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz amerykańskiego rządowego ośrodka CDC - Centers for Disease Control and Prevention(1)) wskazują, że nowoczesna antykoncepcja długoterminowa może stanowić równoważną opcję przy doborze przez lekarza optymalnej metody kontrolowania urodzeń, także dla młodych kobiet, które jeszcze nie rodziły. Polscy eksperci (Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego(2)) podkreślają, że antykoncepcja wewnątrzmaciczna, (podobnie jak hormonalna) w największym stopniu spełnia kryteria antykoncepcji idealnej.

Wymagana dyscyplina

Lekarze zwracają uwagę na to, że aby została zachowana skuteczność pigułki antykoncepcyjnej (wartość wskaźnika Pearla dla dwuskładnikowych tabletek to przy typowym stosowaniu 0-2,18) (3) wymagana jest bezwarunkowa dyscyplina w stosowaniu. Tymczasem do 60% kobiet stosujących tabletki przyznaje, że zdarza się im nie przestrzegać schematu przyjmowania. Średni błąd to 2,6 tabletki na cykl(4).

Szacuje się, że w Stanach Zjednoczonych prawie połowa z 3 mln nieplanowanych ciąż(5) rocznie jest udziałem kobiet, które stosowały antykoncepcję (najczęściej tabletki). To ryzyko dotyczy przede wszystkim najmłodszych kobiet, zwłaszcza tych poniżej 20. roku życia. O większym prawdopodobieństwie ciąży decyduje wyższa płodność młodych kobiet, nierzadko większa intensywność życia seksualnego, ale także fakt, że nie zawsze liczą się one z konsekwencjami nieplanowanej ciąży, co może osłabić regularność dawkowania niezbędną w rutynowej antykoncepcji.

Skuteczność bez rutyny

Rzeczywiste ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę znacznie niwelują metody antykoncepcji długoterminowej: wkładki domaciczne miedziane, wewnątrzmaciczne systemy hormonalne czy implanty podskórne. Ta forma antykoncepcji uwalnia od reżimu regularnej (codziennie/co tydzień/co miesiąc) aplikacji środka antykoncepcyjnego, który przy szybkim tempie życia nie jest łatwo utrzymać. Metody antykoncepcji długoterminowej oferują skuteczność niezależną od dawkowania, co wpływa na stopień satysfakcji kobiet. Stosowanie metody, która nie wymaga powtarzania raz dziennie, raz na tydzień, czy raz na miesiąc rozważyłoby 81 na 100 kobiet(6).

Dla każdej współczesnej kobiety

Według najnowszych (marzec 2014 r.) wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego antykoncepcja długoterminowa może być stosowana przez młode kobiety, w tym także nieródki(7). Co istotne, antykoncepcja długoterminowa nie ogranicza par, którym zmieniły się plany życiowe: w każdej chwili, w porozumieniu z lekarzem, można zrezygnować z tej formy kontroli urodzeń i rozpocząć starania o powiększenie rodziny. Antykoncepcja długoterminowa, oparta na jednym rodzaju hormonu, może być także alternatywą dla matek karmiących.

Doceniona na świecie

Walory systemów wewnątrzmacicznych doceniają kobiety na całym świecie. Przykładowo, w Finlandii prawie 20% kobiet w wieku rozrodczym stosuje aktualnie system wewnątrzmaciczny(8). Tymczasem w Polsce – jak wynika z badań GfK Polonia (październik 2013)(9)– np. system wewnątrzmaciczny kiedykolwiek zastosowało zaledwie 1% ankietowanych. Postawy Polek mają swoje źródło przede wszystkim w niewiedzy i niedostatecznej edukacji na temat szeroko pojętego zdrowia seksualnego, w tym antykoncepcji długoterminowej.

Antykoncepcja po polsku

Ogólny wniosek z badania przeprowadzonego w Polsce w październiku 2013 roku przez GfK Polonia jest taki, że wiedza na temat metod antykoncepcji długoterminowej wśród Polek jest niewielka. Jednocześnie, co trzecia ankietowana nie stosuje żadnych metod zapobiegania ciąży (co piąta nie robiła tego nigdy w życiu). Najpopularniejszą formą planowania rodziny pozostaje prezerwatywa (30% wskazań na „stosuję obecnie”) oraz tabletki antykoncepcyjne (23%)(10).

Młode kobiety (18-29 lat) informacje o antykoncepcji długoterminowej czerpią przede wszystkim z Internetu (47%) oraz od lekarzy (45%), koleżanek (38%) i z prasy (33%). Wraz z wiekiem rośnie znaczenie lekarzy i znajomych: w grupie 40-49 lat te źródła wskazało – odpowiednio – 63% i 50% kobiet (Internet tylko 14%)(11).

Właściwy dobór
Wyboru i ewentualnej zmiany metody antykoncepcji (w tym długoterminowej) zawsze dokonuje lekarz na podstawie indywidualnych regularnych (przynajmniej raz w roku) badań: wywiadu personalnego i rodzinnego (w tym w kierunku zakrzepicy), badania ginekologicznego i USG oraz wyników cytologii.

Powyższy materiał nie stanowi porady medycznej. Wszystkie hormonalne metody antykoncepcyjne w Polsce wydawane są z przepisu lekarza. Stosowanie każdej hormonalnej metody antykoncepcyjnej należy skonsultować z lekarzem i zapoznać się z ulotką dołączoną do opakowania.

Nie tylko dla zapominalskich, czyli czym jest antykoncepcja długoterminowa

Antykoncepcja długoterminowa obejmuje rozwiązania, które wyróżnia najwyższa skuteczność oraz długi czas działania bez rutynowej (raz na dobę/tydzień/miesiąc) aplikacji.

Antykoncepcja długoterminowa wpisuje się w potrzeby współczesnej kobiety. Jest skuteczna – ponad 99% praktycznej skuteczności(12), a przy tym oferuje niezależność i swobodę. Uwalnia bowiem na czas do nawet kilku lat od reżimu wymaganego np. przy doustnych pigułkach hormonalnych (co druga kobieta pomija 1 tabletkę na cykl)(13). Nowoczesna antykoncepcja długoterminowa nie wpływa na płodność w przyszłości i nie ogranicza też tych par, którym zmieniły się plany życiowe – można, w porozumieniu z lekarzem, zrezygnować z niej wcześniej i rozpocząć starania o dziecko.

Long Acting Contraception LAC – długodziałające metody antykoncepcji, do których zalicza się wkładkę i system wewnątrzmaciczny, zastrzyk domięśniowy oraz implant podskórny.

Metody antykoncepcji długoterminowej:
• wewnątrzmaciczna wkładka miedziana
• wewnątrzmaciczny system hormonalny
• podskórny implant hormonalny
• domięśniowy zastrzyk długodziałający (powyżej 30 dni)

Ponad 99% skuteczności - krótki przegląd długoterminowych metod antykoncepcji

Wewnątrzmaciczny system hormonalny (99,8% skuteczności)(14)

Ma postać niewielkiej (około 2-3 cm), wkładki w kształcie litery T, którą lekarz wprowadza do macicy. Ta metoda na 3-5 lat uwalnia od konieczności rutynowej aplikacji (pigułek, plastrów, pierścieni itp.). Rozwiązanie to działa antykoncepcyjnie miejscowo; stale uwalniany hormon zapobiega ciąży na trzy sposoby: zagęszcza śluz szyjki macicy, zmniejsza aktywność plemników oraz prowadzi do ścieńczenia wyściółki macicy.

Działanie ogólnoustrojowe systemu hormonalnego jest minimalne – u większości kobiet nie dochodzi do zahamowania owulacji. Ponadto wewnątrzmaciczny system nie zawiera estrogenu, więc jego stosowanie nie wiąże się z ryzykiem estrogenozależnych działań niepożądanych (w tym wzrostem ryzyka zakrzepicy). To może być ważny argument dla kobiet, które wyrażają obawy przed terapiami hormonalnymi.

• 3-5 lat wolności od rutynowej antykoncepcji
• rzeczywista skuteczność taka sama jak przy perfekcyjnym stosowaniu
• miejscowe, hormonalne działanie antykoncepcyjne
• zwykle krótsze i mniej obfite miesiączki (aż do całkowitego braku)

Wewnątrzmaciczna wkładka miedziana (99,4% skuteczności)(15)

Tradycyjna wkładka wewnątrzmaciczna to niewielkie urządzenie, zazwyczaj w kształcie litery T, wykonane z elastycznego plastiku i miedzi. Wkładkę należy wymieniać po trzech do dziesięciu latach (w zależności od rodzaju). Efekt antykoncepcyjny jest wynikiem współdziałania plemnikobójczych jonów miedzi, które niszczą bądź spowalniają plemniki, wzrostu gęstości śluzu szyjkowego i pojawienia się w nim krwinek białych.

• 3-10 lat wolności od rutynowej antykoncepcji
• rzeczywista skuteczność prawie taka sama jak przy perfekcyjnym stosowaniu (99,2 versus 99,4%)
• miejscowe, niehormonalne działanie antykoncepcyjne
• ryzyko nasilenia miesiączek

Implant podskórny (99,95% skuteczności)(16)

Implant to niewielki, giętki pręcik nasączony hormonem, wszczepiany w znieczuleniu miejscowym pod powierzchnię skóry wewnętrznej części ramienia. Hormon uwalnia się do krwiobiegu przez trzy lata, po czym należy udać się na wizytę do ginekologa w celu wyjęcia implantu. Metoda ta działa przez zahamowanie jajeczkowania i zagęszczenie śluzu w szyjce macicy, utrudniając plemnikom przedostanie się do tego narządu.

• 3 lata wolności od rutynowej antykoncepcji
• rzeczywista skuteczność taka sama jak przy perfekcyjnym stosowaniu
• ogólnoustrojowe, hormonalne działanie antykoncepcyjne
• nieprzewidywalny wpływ na schemat miesiączkowania

Domięśniowy zastrzyk długodziałający (skuteczność 99,8%)(17)

Zastrzyk domięśniowy aplikowany regularnie, co 12 tygodni. Zawiera jeden rodzaj hormonu, odpowiednik kobiecego progesteronu. Działa ogólnoustrojowo poprzez zahamowanie owulacji (jajeczkowania), zmniejszenie przenikalności śluzu szyjkowego przez plemniki oraz zahamowanie rozwoju błony śluzowej macicy (endometrium). Pierwszy zastrzyk zazwyczaj przyjmuje się w czasie pierwszych pięciu dni cyklu menstruacyjnego. Najczęściej jest to zastrzyk w ramię, pośladek lub biodro.

• zastrzyk powtarzany co 3 miesiące
• rzeczywista skuteczność niższa niż przy perfekcyjnym stosowaniu (94,0 versus 99,8)
• ogólnoustrojowe, hormonalne działanie antykoncepcyjne
• nieprzewidywalny wpływ na schemat miesiączkowania

***


Przypisy:

1 Piśmiennictwo: 1. Mansour D, Inki P, Gemzell-Danielsson K. Efficacy of contraceptive methods: a review of the literature. Eur J Contraception Reprod Health Care. 2010, 15, 4-16. 2. Summary Chart of U.S. Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use http://www.cdc.gov/reproductivehealth/unintendedpregnancy/USMEC.htm 3. Medical Eligibility Criteria for Contraception Use, WHO 2009, IV editions, http://whqlibdoc.who.int/publications/2010/9789241563888_eng.pdf
2 Ginekologia Polska 2014, 85, (3) 234-239
3 Ibid.
4 Potter L, Oakley D, de Leon-Wong E, Canamar R.: Measuring compliance among oral contraceptive users. Fam. Plann. Perspect. 1996; 28 (4): 154-158. Frost JJ, Darroch JE, Remez L., on behalf of the Guttmacher Institute. Improving contraceptive use in the United States. Issues Brief (Alan Guttmacher Inst). 2008;(1):1-8
5 The New England Journal of Medicine, Effectiveness of Long-Acting Reversible Contraception, Department of Obstetrics and Gynecology, Washington University School of Medicine, St. Louis. 2012;366:1998-2007
6 Hooper DJ. Attitudes, Awareness, Compliance and Preferences among Hormonal Contraception Users: A Global, Cross-Sectional, Self-Administered, Online Survey. Clin Drug Investig. 2010; 30 (11): 749-763
7 Nieródka – kobieta, która jeszcze nie rodziła, status antykoncepcji wewnątrzmacicznej to „Korzyści przewyższają ryzyko”
8 Kaislauso J, Uterine perforation caused by intraute devices, Human Reproduction, 2013, (28): 1546-1551
9 Badanie rynku, X 2013, GfK Polonia, www.gfk.com/pl/news-and-events/news/strony/antykoncepcyjna-wkladka-hormonalna-rozpoznanie-rynku.aspx
10 Ibid.
11 Ibid.
12 Contraceptive Technology, 20th edition, skuteczność podana jako 100% minus indeks Pearla dla bezbłędnego stosowania metody, w tej postaci skuteczność chirurgicznego ubezpłodnienia kobiety wynosi 99,5%, a skuteczność braku antykoncepcji 15%
13 Rosenberg, Waugh.: AJOG 1999;180:S276
14 Contraceptive Technology, 20th edition, skuteczność podana jako 100% minus indeks Pearla dla bezbłędnego stosowania metody, w tej postaci skuteczność chirurgicznego ubezpłodnienia kobiety wynosi 99,5%, a skuteczność braku antykoncepcji 15%
15 Ibid.
16 Ibid.
17 Ibid.

Nadesłał: primum_pr