2013-02-09
Poznając świat, dziecko dość często natrafia na tematy, które nie są dla niego łatwe. Czasem powodują strach, niepewność lub dezorientację. Jeśli nie wiemy jak porozmawiać z malcem, aby wyjaśnić jego wątpliwości i opanować lęk, sięgnijmy po bajki terapeutyczne.

Bajki terapeutyczne, czyli jakie
 
Bajkę terapeutyczną można zdefiniować jako krótką opowiastkę z morałem, dedykowaną dzieciom w wieku od 3. do 9. lat. Jej zastosowanie ma na celu przezwyciężenie i zredukowanie lęków dziecięcych. Taka bajka przedstawia świat z perspektywy dziecka, a główny bohater zmaga się z podobnym problemem co maluch, dzięki czemu stają się sobie bliscy. Ostatecznie problem zostaje rozwiązany, dając nadzieję czytelnikowi, że jego losy potoczą się podobnie, jeśli postąpi tak jak bohater opowiadania.

 
Bajki terapeutyczne dzielą się na trzy rodzaje:
 
Bajka relaksacyjna – ma za zadanie wyciszyć, odprężyć i uspokoić dziecko. Pozwala budować świat przeżyć oparty na zmysłach słuchu (słychać szum drzew lub śpiew ptaków), wzroku (widać górskie krajobrazy lub toń morza) i dotyku (czuć krople deszczu czy ciepło wiatru).  Miejsce akcji jest zawsze bezpieczne, a bohater obserwuje i doświadcza je wszystkimi zmysłami. Odpowiednio poprowadzona opowieść uwalnia od napięć i negatywnych emocji, wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych, a co za tym idzie, rozluźnienie mięśni. Dla osiągnięcia celu narrator sam musi być odprężony i powinien czytać/opowiadać spokojnym, ciepłym i przyciszonym głosem.
 
Bajka psychoedukacyjna – ma na celu prezentację możliwości rozwiązania problemu, który trapi dziecko oraz bohatera opowieści. Mowa w nim o emocjach, ich rozpoznawaniu i nazywaniu. Główne postaci (ludzie, zwierzęta oraz przedmioty o ludzkich cechach) zmagają się z trudnościami, które ostatecznie pokonują. Tego rodzaju opowiadania wspierają proces wychowania, gdyż dotykają codziennych spraw lub cech, z którymi każde dziecko ma do czynienia, np. lenistwo czy bałaganiarstwo.
 
Bajka psychoterapeutyczna – są narzędziem tzw. bajkoterapii. Mają dłuższą treść od dwóch pozostałych typów bajek, a także bardziej rozbudowaną fabułę. Ich zadanie to obniżenie lęku, dowartościowanie, budowanie pozytywnych emocji, przekazanie odpowiedniej wiedzy o sytuacji lękowej i wskazanie sposobów radzenia sobie z nią. Może być tak, że wysłuchawszy bajki, dziecko ją odrzuci. Jednak jeśli okazuje żywe zainteresowanie, możemy upatrywać w tym silnego utożsamienia się z bohaterem opowiadania. Bajki psychoterapeutyczne oddziałują poprzez naśladownictwo i identyfikację, asymilację wiedzy oraz przedstawienie wzorów, które nie są dziecku znane. Lęk ma zostać zredukowany poprzez kontakt z bodźcem o średniej sile, wywołującym lęk. Stopniowe oswajanie lęku w końcu pomaga go przezwyciężyć.
 
Znaną autorką bajek terapeutycznych w Polsce jest psycholog Maria Molicka.
 
 
Dlaczego bywają niezbędne
 
Bajki terapeutyczne okazują się być wielkim wsparciem dla maluchów, ale i ich rodziców. Wydawać by się mogło, że życie kilkulatka jest wolne od stresów, tymczasem istnieje wiele powodów, dla których warto sięgnąć po rzeczone bajki. Malec przeżywa silne emocje, które potrafią zdominować jego działania budzące dezaprobatę otoczenia, jak i jego samego. Często bywa tak, że nie zna on jeszcze słów określających uczuć jakich doświadcza, nie rozumie sytuacji w jakich się znalazł, a nawet swojego postępowania. To z kolei uniemożliwia mu zwrócenie się o pomoc i wsparcie, bo skoro nie wie jak ma o tym powiedzieć, to nie mówi nic. Maluch nie ma jeszcze strategii umożliwiającej mu radzenie sobie z negatywnymi aspektami życia, dlatego pozostaje z nimi sam na sam w nierównej walce. Prawdą jest to, że trudne sytuacje są potrzebne w procesie wychowania i kształtowania osobowości, jednak przynoszą one korzyść tylko w przypadku, kiedy dziecko potrafi sobie z nimi poradzić i przezwycięża je. Jednak jeśli mu się to nie udaje, w przyszłości najprawdopodobniej będzie unikać rozwiązywania problemów, gdyż będą kojarzyć się z nieuchronną porażką, a stąd już prosta droga do patologicznych sposobów radzenia sobie w życiu.
 
Rozwój dziecka można wspierać bajkami terapeutycznymi, gdyż wzbogacają one wiedzę malca o samym sobie i otaczającym go świecie. Pomagają zbudować poczucie własnej wartości i skuteczności oraz odbudować je jeśli tego wymagają.
 
Teoretycznie takie bajki można by było zastąpić rozmową. Problem w tym, że nie każdy rodzić czuje się kompetentny do przeprowadzania podobnych rozmów, albo po prostu widzi, że podejmowane przez niego próby są bezskuteczne. Bajeczki z kolei przygotowywane są przez specjalistów, operują słownictwem odpowiednim dla dziecka, w prosty sposób przekazują to, co istotne, a dodatkowo oddziałują na procesy poznawcze:
 

• oswajają z sytuacją zagrożenia, przedstawiając ją tak, że staje się zrozumiała dla dziecka,
• zapoznają ze słownictwem dotyczącym emocji,
• wyjaśniają związek przyczynowo-skutkowych pomiędzy zdarzeniem a towarzyszącym mu emocjom,
• konkretyzują emocje, przypisując je określonym zdarzeniom,
• racjonalizują problem,
• prezentują wzory skutecznego działania, alternatywne sposoby myślenia o sytuacji trudnej,
• przedstawiają różne trudności, a następnie zachęcają do mówienia o problemach i poszukiwania skutecznych rozwiązań,
• pokazują wzory pozytywnego myślenia, nastawionego na działanie,
• stymulują empatię, obrazując, jak ważne są właściwe relacje z innymi.

 
 
Reakcje dzieci
 
Należy wiedzieć, że bajki terapeutyczne nie działają od razu. Ich główny cel (obniżenie poziomu lęku) to proces, który wymaga czasu i dokonuje się w umyśle dziecka. To ono samo zadecyduje czy przyjąć albo odrzucić zaproponowaną mu bajkę. Malec może nie uznać wagi, którejś z bajek, a nawet jej nie zrozumieć. Jako rodzice nie możemy zmuszać dziecka do akceptacji konkretnych bajek, nawet jeśli wydaje nam się, że w jej treści znajdzie ono wszystko co mogłoby mu pomóc. Rozmowa na temat przeczytanej opowieści powinna się odbyć tylko na wyraźne życzenie malucha. Mówmy wówczas tylko tyle, ile dziecko chce usłyszeć, nie tłumaczmy i nie moralizujmy. Nasza pociecha sama powinna dojść do konkretnych wniosków i wypracować sobie własne przemyślenia. Tylko wtedy będą one mieć prawdziwą wartość. Jeśli natomiast chcemy się przekonać o tym, jak dana bajka wpłynęła na szkraba, poprośmy go o zilustrowanie najważniejszych wg niego fragmentów.
 
Może zdarzyć się tak, że początkowo odrzucona przez dziecko bajka doczeka się jego uwagi po jakimś czasie. Mówi się o tym, że najskuteczniejsze są te opowiadania, do których malec chętnie powraca. Jest to sygnał, że właśnie ta historia jest mu bliska lub utożsamia się z jej bohaterem.
 
 
Tematyka

Tematów bajek terapeutycznych jest tak wiele, jak wiele problemów dotyka małego człowieka. Dzięki temu mamy ogromny wybór i szansę na to, że znajdziemy opowieść, która może podpowiedzieć sposób przezwyciężenia trudności z jakimi aktualnie zmaga się nasz szkrab.

Księgarnie i biblioteki oferują książeczki terapeutyczne dotyczące:

• pierwszych dni pobytu dziecka w przedszkolu lub szkole,
• kompromitacji,
• pobytu w szpitalu,
• śmierci,
• pojawienia się nowego dziecka w rodzinie,
• niepowodzeń szkolnych,
• zazdrości,
• tęsknoty,
• odrzucenia dziecka przez grupę,
• odkrywania własnych talentów,
• nieśmiałości,
• wszelkiego rodzaju lęków,
• przyjaźni,
• rozstania z rodzicami,
• konfliktów rodzinnych,
• złości,
• odmienności,
• asertywności,
• miłości,

i wielu innych tematów.
 
 
Pomijając aspekty psychologiczne, wspólne czytanie bajek terapeutycznych to kolejna forma spędzania czasu w wartościowy sposób. Kto wie, może opowiadane w nich historie okażą się wskazówką nie tylko dla zagubionego malca, ale i jego (często równie przerażonego światem) rodzica.

Źródło: www.czaszdziecmi.pl 

Nadesłał: Czas z dziećmi