2008-03-09
W obecnie obowiązującym stanie prawnym wiele wątpliwości wzbudza kwestia określenia miejsca opodatkowania dochodów osób, które uzyskują je zarówno w Polsce, jak i za granicą, tj. określenia, czy dana osoba podlega w Polsce nieograniczonemu, czy też ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w podatku PIT

Ustawa o PIT stanowi bowiem, że nieograniczonemu obowiązkowi w Polsce podlegają osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium RP.

Osoby mające miejsce zamieszkania w innym kraju podlegają natomiast opodatkowaniu w Polsce tylko w zakresie dochodów z pracy wykonywanej na terytorium RP na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy. Przepisy te stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

W praktyce wiele wątpliwości wywołuje jednak określenie „miejsca zamieszkania" danej osoby. Przepisy podatkowe nie definiują bowiem tego pojęcia a odwołanie się do przepisów Kodeksu Cywilnego stanowiących, że „miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu", nie wydaje się w tej sytuacji w pełni adekwatne i wywołuje dalsze wątpliwości interpretacyjne.

Określenie „miejsca zamieszkania" jest tymczasem niezbędne także w świetle umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dla określenia „miejsca zamieszania" nakazują odwoływać się bowiem do przepisów wewnętrznych danego państwa. Inne przesłanki bierze się pod uwagę dopiero, gdy dana osoba ma miejsce zamieszkania w obu umawiających się państwach. W pierwszej kolejności umowy te stanowią, że miejsce zamieszkania znajduje się tam, gdzie znajduje się „ośrodek interesów życiowych" danej osoby, tj. z którym państwem ma ona ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze.

Problem z interpretacją polskich przepisów dotyczących ustalania ograniczonego i nieograniczonego obowiązku podatkowego został także dostrzeżony w czasie prac nad nowelizacją ustawy o PIT. W uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej czytamy: „W art. 1 pkt 2 lit. b projektu dodaje ust. 1a w art. 3 ustawy, którego celem jest zdefiniowanie miejsca zamieszkania podatnika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W chwili obecnej interpretacja tego pojęcia oparta jest na koncepcji miejsca zamieszkania zawartej w Kodeksie cywilnym, co wywołuje wiele problemów praktycznych zarówno dla organów podatkowych, jak i dla podatników".

Znowelizowane przepisy stanowią, że:

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym".

Znowelizowane przepisy należy rozmieć w ten sposób, że jeżeli dana osoba będzie przebywała w Polsce dłużej niż 183 dni w roku podatkowym, to będzie podlegała nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Jeżeli natomiast dana osoba przebywa w Polsce krócej, to należy rozpatrywać, czy osoba taka ma w Polsce „ośrodek interesów życiowych". Przepisy nie definiują jednak bliżej tego pojęcia stwierdzając, że chodzi tutaj o centrum interesów osobistych lub gospodarczych danej osoby.

Pojęcie „ośrodka interesów życiowych" było jednak już interpretowane przez urzędy skarbowe i Ministerstwo Finansów także przy okazji interpretacji przepisów umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, dlatego warto zapoznać się z tym interpretacjami.

Urzędy skarbowe uznają, że rozpatrując kwestię ustalenia miejsca zamieszkania na podstawie centrum interesów życiowych należy brać pod uwagę posiadanie w danym kraju centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Za „interesy osobiste" należy rozumieć powiązania rodzinne i towarzyskie danej osoby. W praktyce chodzi tutaj o sytuację, w której w danym państwie znajduje się także najbliża rodzina danej osoby (małżonek i dzieci). Przez „interesy gospodarcze" należy natomiast rozumieć miejsce wykonywania pracy, prowadzenia działalności gospodarczej, czy też posiadanie majątku (Urząd Skarbowy w Dębicy, 5 grudnia 2005r., PO I 415/37/05; Izba Skarbowa w Gdańsku, 14 września 2005r., BI/4117-0037/05; Drugi Urząd Skarbowy w Gliwicach, 3 czerwca 2005r., IPD3/415-35/05 PBB1/423-949/05).

Często wskazuje się także, że o posiadaniu centrum interesów życiowych w danym kraju można mówić również, jeżeli dana osoba prowadzi w tym kraju nie tylko działalność gospodarczą, ale także wszelkiego rodzaju inną działalność, w tym polityczną i kulturalną (Urząd Skarbowy Poznań-Śródmieście, 29 grudnia 2004r., ZF/415-62/04; Urząd Skarbowy Poznań-Nowe Miasto, 19 marca 2004r., ZG/4150/13/JWR/04).

Urzędy skarbowe uznawały, że miejsce zamieszkania nie ma nic wspólnego z miejscem zameldowania. Fakt zameldowania stanowi bowiem jedynie o spełnieniu wymogu prawno-administracyjnego. Możliwe jest więc posiadanie miejsca zameldowania w Polsce i jednocześnie centrum interesów życiowych w innym kraju (Urząd Skarbowy Poznań-Śródmieście, 14 kwietnia 2006r., ZD/415-16/06, Urząd Skarbowy w Gnieźnie, 16 lipca 2004r., N-DOFN/415-14/04).

Minister finansów uznał także, że fakt posiadania w Polsce majątku, np. mieszkania, nie może przesądzać o istnieniu w Polsce miejsca zamieszkania danej osoby, podczas gdy osoba taka pracuje w innym kraju i tam przeniosła swoje centrum interesów życiowych. Taki majątek może bowiem być utrzymywany w celach inwestycyjnych (18 października 2006r., DD4/033-01023/IDy/06/1497), może być to związane z chęcią odwiedzin w Polsce np. w trakcie urlopu, czy wakacji (18 października 2006r., DD4/PB6-033-01281/PS/ZKK/06/48), czy też w celu wynajmu (14 kwietnia 2006r., PB6/033-0404-1943/05/Idy).

Urzędy skarbowe wskazują także, że potwierdzeniem miejsca zamieszkania podatnika powinien być certyfikat rezydencji wydany przez właściwe władze podatkowe (Pierwszy Urząd Skarbowy w Radomiu, 18 maja 2006r., 1424/2150/4111/415/24/06; Izba Skarbowa w Opolu, 19 sierpnia 2005r., PF-II-41171/INT/10/KJ/05).

W praktyce zdarzało się do tej pory, że podatnicy przedstawiali w polskich urzędach skarbowych różnego rodzaju dokumenty, które w praktyce nie potwierdzały jednak ich rezydencji podatkowej. Przepisy nie określały bowiem, jak taki certyfikat rezydencji powinien wyglądać. Nowelizacja ustawy o PIT rozwiązała ten problem wprowadzając definicję „certyfikatu rezydencji", przez który należy rozumieć „zaświadczenie o miejscu zamieszkania podatnika dla celów podatkowych wydane przez właściwy organ administracji podatkowej państwa miejsca zamieszkania podatnika".

W świetle powyższych uwag należy uznać, że nowelizacja ustawy o PIT, która ma zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2007r. powinna wyeliminować dotychczasowe wątpliwości dotyczące określania miejsca zamieszkania danej osoby a tym samym podlegania ograniczonemu lub nieograniczonemu obowiązkowi na terytorium RP. Decydować będzie o tym długość przebywania w Polsce lub określenie ośrodka interesów życiowych, przez który należy rozumieć przed wszystkim kraj, z którym łączą podatnika powiązania rodzinne, a także w którym prowadzi on wszelką działalność - gospodarczą, polityczną, kulturalną itp.

Nadesłał: ap