2021-11-26
W ramach programu System Obserwacji Płyty Europejskiej – EPOS (European Plate Observing System) otwarto nowoczesne Laboratorium Paleomagnetyzmu i Badań Środowiskowych. Działa ono w Instytucie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk i jest jedną z najnowocześniejszych tego typu placówek w Polsce.

Dzięki najnowszej aparaturze pracownicy instytutu będą mogli prowadzić innowacyjne badania dotyczące historii ziemskiego pola magnetycznego, a także zanieczyszczenia środowiska naturalnego. Modernizację laboratorium dofinansowano ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, w ramach projektu EPOS-PL – System Obserwacji Płyty Europejskiej. Projekt ten otrzymał dofinansowanie w konkursie ogłoszonym przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI PIB).

Jeden cel, wielu partnerów

 – Program EPOS dał nam niezwykłą możliwość rozbudowy infrastruktury badawczej. Nie dotyczy to tylko naszego instytutu, gdzie otwieramy już kolejne laboratorium w ramach tej inicjatywy. Także w innych ośrodkach, biorących udział w programie, została zmodernizowana infrastruktura badawcza  – mówi prof. dr hab. inż. Beata Orlecka-Sikora, dyrektor Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. – Dla mnie ta inicjatywa jest szczególnie ważna. Przygodę z programem EPOS rozpoczęliśmy w 2010 r. W następnym roku projekt został wpisany na Polską Mapę Drogową Strategicznych Infrastruktur Badawczych. Warto dodać, że Polska jako jeden z nielicznych partnerów bardzo aktywnie zaczęła budować krajowe konsorcjum. Myślę, że nadal jesteśmy jednym z nielicznych krajów, który ma tak liczną grupę współpracujących organizacji w ramach EPOS – dodaje dyrektor Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.

W celu realizacji tego przedsięwzięcia w 2015 r. powstało konsorcjum EPOS-PL, a aż 7 organizacji zostało partnerami w ramach projektu finansowanego ze środków POIR. Są nimi: Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk - jako lider projektu, Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, Akademickie Centrum Komputerowe CYFRONET Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Geodezji i Kartografii w Warszawie, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie oraz jako partner przemysłowy – Polska Grupa Górnicza S.A.

Cenna wiedza zapisana w skałach

Zakończona modernizacja Laboratorium Paleomagnetyzmu i Badań Środowiskowych, przeprowadzona w ramach projektu EPOS-PL pozwala na rozszerzenie działań w dwóch, niezwykle interesujących kierunkach badawczych. Pierwszym z nich są pomiary paleomagnetyczne, które umożliwiają lepsze poznanie historii ziemskiego pola magnetycznego. Jego zapis można odczytać, badając namagnesowanie skał. Dzięki nowej aparaturze naukowcy będą mogli skuteczniej badać, jak zmieniało się pole magnetyczne na przestrzeni wieków. Badania tych ostatnich pozwolą na lepsze poznanie zmian natężenia pola magnetycznego w nieodległej przeszłości (ostatnich tysięcy lat). Dzięki wykorzystaniu nowej aparatury naukowcy będą mogli również skuteczniej prowadzić badania paleogeograficzne. Odczytanie kierunków pozostałości magnetycznej zapisanej w skałach pozwala wnioskować o położeniu kontynentów w odległych epokach. Warto dodać, że stosowane w Instytucie Geofizyki PAN metody magnetyczne znajdują również swoje zastosowanie przy badaniu struktury skał zawierających węglowodory. Opracowane w laboratorium analizy pomocne będą także dla przedsiębiorstw i wzmocnią polską gospodarkę.

Nowa aparatura pomoże ocenić zanieczyszczenie środowiska

Dzięki nowemu wyposażeniu laboratorium prowadzone są także innowacyjne badania środowiska z zastosowaniem metod magnetycznych. Urządzenia do pomiarów podatności magnetycznej służą naukowcom m.in. do rozpoznawania zasięgu i stopnia zanieczyszczenia powodowanego przez działalność człowieka (np. przez przemysł, ruch samochodowy, produkty spalania paliw kopalnych). Wysoka wartość podatności magnetycznej jest zwykle związana z dużą koncentracją związków żelaza, których obecność w zanieczyszczeniach powiązana jest z obecnością metali ciężkich. Dzięki nowej aparaturze laboratoryjnej naukowcy będą mogli precyzyjnie rozpoznawać związki żelaza, a pośrednio źródła pochodzenia zanieczyszczeń, w tym metali ciężkich. Obecnie w laboratorium prowadzone są badania zanieczyszczenia gleby, osadów rzecznych, powietrza atmosferycznego i powietrza wewnątrz budynków, zanieczyszczeń akumulowanych na liściach i korze drzew oraz w pyle drogowym i rdzeniach lodowych pochodzących z rejonu Svalbardu. – Cieszę się, że w ramach ogłoszonego przez OPI PIB konkursu mogliśmy dofinansować modernizację Laboratorium Paleomagnetyzmu i Badań Środowiskowych. Praca naukowców tej jednostki jest bardzo cenna. Dodatkowo, wyniki ich prac będą udostępniane innym placówkom badawczym, za pomocą specjalnych baz danych, co może doprowadzić do kolejnych, cennych osiągnięć naukowych – mówi Joanna Kuszlik-Cichosz, zastępca dyrektora ds. administracji w Ośrodku Przetwarzania Informacji – Państwowym Instytucie Badawczym (OPI PIB).

Nadesłał: OPIPIB