Chociaż ryzyko społeczne jest niskie dzięki korzystnej sytuacji makroekonomicznej, która dobrze wpływa na nastroje gospodarstw domowych, wspierane dodatkowo działaniami rządów, to rosnące tendencje populistyczne oraz trudniejsze relacje z UE podnoszą poziom ryzyka politycznego.

Ogólnie można przyjąć, że obecnie w państwach Europy Środkowo-Wschodniej ryzyko jest znacznie niższe niż w przeszłości. Region cieszy się aktywnością gospodarczą, która nabrała tempa w ostatnich latach. Wskaźniki społeczno-gospodarcze, stosowane do oceny stopnia niezadowolenia społecznego, poprawiły się. PKB na mieszkańca wzrosło i obecnie jest bliższe średniej w Europie Zachodniej, stopy bezrobocia uległy znacznemu obniżeniu, a inflacja pozostaje na umiarkowanym poziomie.

Państwa w regionie CEE wykazują różne formy i etapy ryzyka politycznego. Węgry i Polska wymieniane są najczęściej w kontekście obaw związanych z poszanowaniem praworządności, zgłaszanych przez UE oraz międzynarodowe instytucje. Proponowane zmiany prawa i systemu sądownictwa w Rumunii uważa się za mające negatywny wpływ na skuteczność działań służących zwalczaniu korupcji. W Czechach Andrej Babiš - lider partii ANO, która wygrała ostatnie wybory w październiku 2017 r., wydaje się iść ścieżką podobną do tej, jaką wybrały partie rządzące na Węgrzech i w Polsce. Chociaż jeszcze to nie nastąpiło, Czechy będą musiały zmierzyć się z zawirowaniami politycznymi w związku z głosowaniem nad wotum nieufności, jakie miało miejsce w styczniu tego roku. Premier, przy wsparciu parlamentu, usiłuje utworzyć nowy rząd koalicyjny. Ze stanowisk zrezygnowali niedawno premierzy zarówno Słowacji, jak i Słowenii.

Polaryzację społeczeństwa w CEE można zauważyć w licznych demonstracjach. „Zmiany mające wpływ na sytuację mieszkańców oraz na krajobraz polityczny wywołały liczne demonstracje w państwach CEE”, wskazuje Grzegorz Sielewicz, Główny Ekonomista Coface w Regionie Europy Środkowo-Wschodniej oraz autor badania „The singularity of political risk in Central and Eastern Europe” (Wyjątkowy charakter ryzyka politycznego w Europie Środkowo-Wschodniej). „Problemy z korupcją w niektórych krajach regionu, przyczyniające się do społecznego niezadowolenia, w dalszym ciągu wpływają na ryzyko polityczne w Europie Środkowo-Wschodniej, pomimo przyjęcia standardów UE i wprowadzenia istotnych usprawnień na tym polu, takich jak ustanowienie organów nadzoru i przeciwdziałania korupcji. W rankingach korupcji Bułgaria, Węgry i Rumunia zajmują ostatnie miejsca wśród państw UE”.

Jaki będzie skutek napięć w Unii Europejskiej?

Jak dotąd polityka i nieporozumienia w niektórych państwach UE nie wywołały poważnych konsekwencji dla przedsiębiorstw. Gospodarki CEE oraz firmy działające w tym regionie korzystają ze sprzyjających warunków makroekonomicznych. Działalność gospodarcza przyspieszyła i w 2017 roku osiągnęła poziom najwyższy od ośmiu lat (4,5 proc.). W 2018 roku utrzymuje się ona na stabilnym poziomie 3,9 proc. W dużym stopniu przyczyniają się do tego konsumpcja gospodarstw domowych, wzrastające inwestycje oraz projekty współfinansowane z budżetu UE. Eksporterzy korzystają na zwiększeniu globalnego popytu, w szczególności na głównych rynkach zagranicznych, jak i na konkurencyjności cenowej i jakościowej. Dwa ostatnie czynniki, jak również bliskość geograficzna CEE i Europy Zachodniej, w dalszym ciągu zachęcają zagraniczne firmy do inwestowania w regionie.

Mimo to, jeżeli nastąpi dalsze pogorszenie sytuacji w kontekście ryzyka politycznego, zagraniczne podmioty mogą zniechęcić się do pozostania w państwach CEE – w szczególności, gdyby zmiany mogły zaszkodzić im bezpośrednio. Chociaż rządy nie chcą stracić ważnych dla swoich gospodarek podmiotów, czynnikiem wyzwalającym mogą stać się trudniejsze relacje z UE oraz potencjalne konsekwencje finansowe. Wciąż możliwe jest zakończenie kompromisem obecnych napięć między UE a CEE, gdyż obie strony mają zbyt wiele do stracenia w przypadku pogorszenia wzajemnych relacji.

---

Indeks ryzyka politycznego Coface, wprowadzony w 2017 roku, uwzględnia główne rodzaje ryzyka: ryzyko związane z bezpieczeństwem (konflikty i terroryzm) oraz niestabilność polityczną i społeczną. Podczas, gdy pierwsze z nich bezpośrednio uniemożliwia przedsiębiorstwom prowadzenie działalności, drugie ma skutek bardziej pośredni z uwagi na negatywny wpływ na zaufanie.