2023-02-10
Rozwój sztucznej inteligencji (SI) przyspiesza z roku na rok. Dotyczy on nie tylko biznesu, ale także obszaru nauki. Właśnie dlatego Ośrodek Przetwarzania Informacji (OPI) przygotował nowy raport, dotyczący osiągnięć publikacyjnych w zakresie sztucznej inteligencji.

Tym razem eksperci instytutu skupili się na publikacjach naukowych w dziedzinie nauk ścisłych i technicznych przygotowanych w latach 2010–2021. Badacze skoncentrowali się zatem na obszarach, które aktywnie rozwijają sztuczną inteligencję, jak również stosują ją do rozwiązywania określonych problemów. Zawarte w raporcie wyniki badań pokazują, że w danym okresie w naukach ścisłych i technicznych opublikowano na całym świecie aż 949 tys. publikacji na temat SI, z czego 13 959 zostało przygotowanych lub powstało przy współudziale naukowców z polskich ośrodków. Tym samym Polska zajęła wysokie, piąte miejsce pod względem liczby publikacji spośród 27 państw UE.

 

SI w perspektywie światowej, Unii Europejskiej i polskiej

– Ośrodek Przetwarzania Informacji już od dawna aktywnie rozwija sztuczną inteligencję. Przykładowo, w 2022 roku rozpoczęliśmy prace nad narzędziem wykorzystującym SI do identyfikacji podwójnej jakości produktów przy wykorzystaniu uczenia maszynowego. Dzięki temu, łatwiej będzie na rynku zidentyfikować nieuczciwego producenta, który w różnych krajach oferuje te same towary różniące się jakością. Opracowaliśmy także dla Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) system IT, który pomaga wykryć klauzule niedozwolone w umowach. Wspieramy również radiologów w wykrywaniu raka prostaty, dzięki rozwijaniu platformy eRADS, a także tworzymy systemy wykrywające symptomy depresji w mediach społecznościowych. Wszystkie powyższe narzędzia oparte są na algorytmach sztucznej inteligencji. Działania te wpisują się w naszą strategię, której celem jest rozwijanie technologii informatycznych ukierunkowanych na realizację celów społecznych. Biorąc pod uwagę nasze aktywne działania w danym obszarze, zdecydowaliśmy się przygotować drugą edycję raportu na temat SI. Tym razem zaatutowany on jest „Sztuczna inteligencja: osiągnięcia publikacyjne z nauk ścisłych i technicznych w latach 2010-2021” – mówi dr inż. Jarosław Protasiewicz, dyrektor Ośrodka Przetwarzania Informacji.

Efektem pracy ekspertów z Laboratorium Analiz Statystycznych OPI jest raport prezentujący osiągnięcia naukowe z zakresu SI w latach 2010–2021 w czasopismach z nauk ścisłych i technicznych. Dane o osiągnięciach publikacyjnych przedstawiono na poziomie świata, zbiorczych dokonań 27 państw Unii Europejskiej oraz Polski. Na każdym z poziomów zaprezentowano rezultaty dotyczące wielkości produkcji naukowej, wpływu danych publikacji oraz współautorstwa publikacyjnego. W przypadku Polski, eksperci OPI wskazują nie tylko zbiorcze dokonania naukowców afiliowanych do polskich instytucji, lecz także uwzględniają osiągnięcia na poziomie poszczególnych instytucji.

Dominacja Chin, USA i Indii

W latach 2010–2021 w ramach nauk ścisłych i technicznych w bazie Scopus zidentyfikowano łącznie 949 tys. publikacji na temat SI. Najwięcej prac przygotowali autorzy z Chin (257 tys.), Stanów Zjednoczonych (140 tys.) oraz Indii (105 tys.). Stanowiły one łącznie 45 proc. światowych publikacji o tej tematyce. Natomiast, największy wpływ miał dorobek publikacyjny badaczy z Hongkongu (MNCS[1] = 2,07) i Szwajcarii (MNCS = 1,94). Nieco mniejszy poziom wpływu odnotowano dla prac autorów ze Stanów Zjednoczonych. Ich publikacje cytowano średnio 75 proc. częściej niż podobne prace na świecie, co uplasowało USA na piątym miejscu pod względem wielkości wskaźnika MNCS. Publikacje naukowców z Chin, czyli lidera pod względem wielkości dorobku z zakresu SI w latach 2010–2021, cytowano 20 proc. rzadziej niż pozostałe prace powstałe w omawianym obszarze. Jednak pod względem udziału publikacji – w 10 proc. najczęściej cytowanych prac o omawianej tematyce na świecie – Chiny nieznacznie wyprzedziły Stany Zjednoczone (20 proc. vs 19 proc.).

W bazie Scopus zidentyfikowano około 196 tys. publikacji o tematyce SI w naukach ścisłych i technicznych, które powstały we współpracy międzynarodowej. Stanowiły one 21 proc. światowego dorobku publikacyjnego z tego zakresu. Liderem rankingu umiędzynarodowienia został Katar, którego cztery piąte dorobku publikacyjnego z zakresu SI stanowiły prace przygotowane we współautorstwie międzynarodowym. Kolejne pięć pozycji przypadło terytoriom i państwom z Azji Wschodniej (Makau, Hongkong i Singapur) oraz Bliskiego Wschodu (Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie).

UE27 – Polska za Niemcami, Francją, Włochami i Hiszpanią

– Wśród państw UE27 najwięcej publikacji dotyczących SI w naukach ścisłych i technicznych w latach 2010–2021 przygotowali naukowcy z Niemiec (36,9 tys.), Francji (28,6 tys.), Włoch (27,9 tys.) i Hiszpanii (26,6 tys.). Na wysokim, piątym miejscu uplasowała się Polska (prawie 14 tys. prac naukowych) – mówi dr Marzena Feldy, kierownik Laboratorium Analiza Statystycznych w OPI. – Z  kolei analiza wszystkich prac o tematyce SI w naukach ścisłych i technicznych, afiliowanych do instytucji działających w obrębie UE27 wskazuje, że ich poziom cytowań jest równy średniej światowej (MNCS = 1). Wpływem wyższym niż przeciętny na świecie cechowały się publikacje badaczy z 11 państw UE27. Najlepiej pod tym względem wypadły publikacje autorów z Danii, Holandii i Niemiec; ich prace cytowano odpowiednio 32, 27 i 26 proc. częściej niż podobne prace na świecie. Z kolei najniższy poziom cytowań w ramach UE27 był udziałem autorów z Łotwy (MNCS = 0,37) i Bułgarii (MNCS = 0,44) – dodaje doktor Feldy.

W latach 2010–2021, 39 proc. dorobku publikacyjnego o SI w naukach ścisłych i technicznych autorstwa badaczy z UE27 powstało we współpracy międzynarodowej. Największym umiędzynarodowieniem (powyżej 60 proc.) charakteryzowały się: Luksemburg, Dania, Belgia i Holandia.

 

Top 3 w Polsce – AGH, PW i PWr

Polscy naukowcy opublikowali w latach 2010–2021 prawie 14 tys. prac naukowych o tematyce SI w naukach ścisłych i technicznych. Tym samym przygotowali około 1,2 proc. publikacji o tej tematyce na świecie. Najwięcej prac opublikowali badacze, którzy afiliowali do uczelni technicznych, takich jak: Akademia Górniczo-Hutnicza (1 358), Politechnika Warszawska (1 292), Politechnika Wrocławska (1 256) i Politechnika Śląska (1 144). Prace naukowców z tych instytucji stanowiły 27 proc. wszystkich publikacji z zakresu SI w naukach ścisłych i technicznych przygotowanych w Polsce.

Prace autorów z Polski cechowały się jednak niskim poziomem wpływu – powoływano się na nie średnio 34 proc. rzadziej niż na podobne prace na świecie (MNCS = 0,66). Wśród 36 polskich jednostek naukowych, których badacze opublikowali co najmniej 100 prac naukowych o tematyce SI w naukach ścisłych i technicznych, tylko dwie instytucje – Politechnika Bydgoska oraz Społeczna Akademia Nauk – osiągnęły ponadprzeciętną wartość wskaźnika poziomu cytowań (odpowiednio MNCS = 1,41 i MNCS = 1,04).

Polska pozostaje także na samym końcu wśród państw UE27 (obok Łotwy i Rumunii), jeżeli uwzględnimy współautorstwo międzynarodowe. W ramach takiej współpracy powstało w badanym okresie zaledwie 27 proc. publikacji. Polscy naukowcy publikowali przede wszystkim z badaczami z państw anglojęzycznych: USA (647 wspólnych prac), Kanady (495) i Wielkiej Brytanii (344), a także z naukowcami z Chin (346). Szczególnie wysoki poziom wpływu osiągnęły prace powstałe we współautorstwie z badaczami ze Stanów Zjednoczonych (MNCS = 2,37) i z Chin (MNCS = 2,04).

Raport „Sztuczna inteligencja: osiągnięcia publikacyjne z nauk ścisłych i technicznych w latach 2010-2021” sfinansowano ze środków Ministra Edukacji i Nauki. Opracował go zespół ekspertów OPI w składzie: dr Agata Frankowska, Bartosz Pawlik, dr Marzena Feldy, Anna Sobestjańska.

Nadesłał: OPIPIB