W 2017 roku na polskim rynku pojawiła się książka autorstwa prof. Petera Clougha i Douga Strycharczyka „Odporność Psychiczna - strategie i narzędzia rozwoju". Książka ta nie tylko opisuje czym odporność psychiczna jest, bazując na modelu odporności psychicznej stworzonym przez jednego z autorów, profesora Clougha, ale pokazuje też jaki wpływ odporność psychiczna ma na nasze życie. Co warunkuje, na co się przekłada i kiedy jej najbardziej potrzebujemy. Autorzy piszą również o tym, że swoją odporność psychiczną możemy zbadać, określić jej poziom i zadecydować co z tego wynika. Jeśli poczujemy, że mamy odporności zbyt mało to autorzy podpowiadają co możemy zrobić by uodpornić się na to co przynosi nam życie.

Książka pojawiła się w momencie, kiedy zaczęliśmy dostrzegać, że tak jak warto zadbać o aktywność fizyczną, o dobrą dietę to co najmniej równie ważne jest dbanie o naszą psychikę, o nasze wewnętrzne zasoby psychologiczne. Bez tego możemy przewrócić się w biegu do kolejnych KPI, pomiędzy jednym spotkaniem a drugim, pomiędzy newsem na Instastory i na Twitterze. Głowa, głowa jest ważna.

Czym w takim razie jest odporność psychiczna?

Autorzy odporność psychiczną definiują się jako „wąską cechę osobowości, determinującą w znacznym stopniu sposób, w jaki ludzie reagują na wyzwania, stres i presję, niezależnie od okoliczności".

Co to oznacza w praktyce?

"Dzięki badaniom prowadzonym wśród pracowników firm, w szkołach, na uczelniach, wśród sportowców i w wielu innych miejscach wiemy, że odporność psychiczna odpowiada za nasz ogólny dobrostan, pozytywne nastawienie do życia, efektywność osobistą i zawodową, aspiracje oraz umiejętność elastycznego reagowania w różnych sytuacjach. Innymi słowy pomaga nam dobrze żyć i cieszyć się życiem" - mówi Sylwia Rybak, ekspert w dziedzinie budowania odporności psychicznej, wykładowca akademicki oraz opiekun kierunku studiów podyplomiwych psychologia pozytywna: budowanie dobrostanu i przezwyciężanie kryzysów w WSB Merito w Warszawie.

Osoby o niskim poziomie odporności psychicznej określane są jako psychicznie wrażliwe. Wrażliwość psychiczna oznacza ponoszenie dużych kosztów emocjonalnych w obliczu pojawiających się trudności, zmian czy presji. Każda nowa bądź trudna sytuacja może generować stres u osoby wrażliwej i utrudniać jej poradzenie sobie z tym doświadczeniem.

Zgodnie z modelem odporności psychicznej opisanym przez prof. Petera Clougha za naszą siłę psychiczną odpowiadają cztery obszary - kontrola, zaangażowanie, wyzwania i pewność siebie.

Odporność w obszarze zaangażowania będzie oznaczała umiejętność wyznaczania sobie celów, ustalania priorytetów oraz determinacje i konsekwencje w działaniu. Osoba odporna nie poddaje się łatwo, nie zniechęca się i doprowadza zadania do końca. Osoby wrażliwe mogą łatwo ulegać rozproszeniu, zniechęcać się w obliczu trudności oraz prokrastynować.

Obszar wyzwań u osób odpornych będzie oznaczał dużą łatwość i chęć do podejmowania ryzyka, doświadczania nowych rzeczy. Osoba odporna w nowych sytuacjach będzie widziała przede wszystkim szanse, a w przypadku niepowodzenia będzie chciała wyciągnąć lekcje i działać dalej. Wrażliwość w tym obszarze będzie oznaczała niechęć do zmian, preferowanie zajęć rutynowych, potrzebę stabilizacji. Osoba wrażliwa niepowodzenia będzie traktować jako wyrok i rzadko kiedy będzie chciała powtórzyć dane doświadczenie.

Pewność siebie to ostatni element. Osoby o wysokiej pewności siebie wierzą w sukces realizowanych zadań, są pewne swoich kompetencji i umiejętności, chętnie biorą na siebie odpowiedzialność, mają wysokie poczucie własnej wartości. Osoby wrażliwe w tym obszarze nie dość, że mogą podważać swoje kwalifikacje i umniejszać osiągnięcia, to jeszcze mogą mieć obawy przed wypowiadaniem się, bronieniem swoich racji. Często będą porównywać się z innymi, i mogą nie mieć zaufania do swojego sposobu działania.

Już po tym opisie widać, że zasadniczo odporność psychiczna przydaje nam się w życiu. 

"Wysoka odporność psychiczna ma też swoje ciemne strony. Osoby o wysokiej odporności mogą nadmiernie kontrolować siebie i innych, mieć tendencję do mikrozarządzania, brać na siebie zbyt wiele obowiązków, być perfekcjonistami, niepotrzebnie ryzykować czy poprzez swoje ekspansywne zachowania zabierać innym przestrzeń - jednak summa summarum na co dzień jest im łatwiej" - podsumowuje Sylwia Rybak.

Osoby wrażliwe ponoszą duże koszty emocjonalne, „odchorowują" trudne sytuacje więc generalnie jest im trudniej na co dzień. I choć wrażliwość pozwala im na dostęp do szerszej gamy emocji, bywają bardziej empatyczni, są kreatywni i są często uzdolnieni artystycznie to dzieje się to dużym kosztem.

Co możemy zrobić?

Każdy z nas potrzebuje odporności psychicznej. Aby sobie lepiej radzić, żeby nie ponosić kosztów emocjonalnych, żeby nie odchorowywać każdego niepowodzenia. Ale też każdy z nas potrzebuje jej w innym wymiarze. Strażak, ratownik górski stają na co dzień przed innymi wyzwaniami niż nauczyciel, kierowca czy pracownik administracji. Poza tym, każdy z nas poza rolą zawodową, pełni też role społeczne czy rodzinne i możemy znajdować się w różnych kontekstach życiowych (ktoś ma dzieci, ktoś nie ma, ktoś ma kredyt, ktoś mierzy się ze stratą) to okaże się, że nie ma jednego prostego wzoru, recepty na najlepszą odporność. Jednocześnie każdy z nas taki swój własny, indywidualny, najlepszy w danym momencie poziom odporności psychicznej ma. Można go zdefiniować, określić, biorąc pod uwagę potrzeby, rolę, sytuację i konteksty społeczne. I do niego dążyć.

Może nam w tym pomóc badanie odporności psychicznej do którego służy kwestionariusz MTQ Plus, albo spotkanie ze specjalistą, psychologiem, coachem, terapeutą. Albo wreszcie - spotkanie z sobą i zadanie sobie kilku pytań. Jakich?

Pytania do siebie:

Kontrola:

1. Czy czuję, że mam wpływu na swoje życie?
2. Czy mam poczucie, że poradzę sobie w każdej sytuacji?
3. Czy jestem w stanie kontrolować swoje emocje?
4. Czy potrafię się zrelaksować, odreagować?

Zaangażowanie:

1. Czy wiem czego chcę?
2. Czy wiem co chcę osiągnąć w życiu?
3. Czy jestem konsekwentna/y?
4. Czy potrafię się zmobilizować pomimo pojawiających się trudności?

Wyzwania:

1. Czy jestem otwarta/y na zmiany?
2. Czy chętnie się uczę i podejmuje nowe wyzwania?
3. Czy potrafię uczyć się z niepowodzeń?
4. Czy patrząc w przyszłość widzę szanse i okazje dla siebie?

Pewność siebie:

1. Czy czuję swoją wartość?
2. Czy doceniam swoje osiągnięcia?
3. Czy potrafię stawiać granice?
4. Czy potrafię zawalczyć o swoje?

Nadesłał: Uniwersytet WSB Merito Warszawa (dawniej Wyższa Szkoła Bankowa) http://www.merito.pl/warszawa/