2017-11-16
Prawidłowe żywienie w 1000 pierwszych dni życia dziecka może uchronić przed nadwagą w przyszłości.

Pulchny maluch nie jest już postrzegany jako okaz zdrowia. Część otyłych dorosłych cierpi z powodu nadmiernej masy ciała już od lat dziecięcych. Tymczasem odpowiednie żywienie oraz kształtowanie właściwych nawyków żywieniowych właśnie w początkowym okresie życia jest kluczowe dla prawidłowego rozwoju organizmu i dla zdrowia malucha – teraz i w przyszłości. Otyłość to choroba cywilizacyjna, która z roku na rok dotyka coraz większą ilość dzieci, nie tylko w Polsce. W Europie w ciągu ostatnich 20 lat liczba najmłodszych z nadwagą potroiła się[1].

Nadwaga we wczesnym dzieciństwie to ryzyko otyłości w przyszłości

Udowodniono występowanie zależności między błędami żywieniowymi powielanymi we wczesnym dzieciństwie a występowaniem otyłości w późniejszym wieku[2]. Dzieci z nadwagą czy otyłością bardzo często zmagają się z tym problemem również w życiu dorosłym. Jego przyczyną są zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Jeśli małe dziecko jest nieprawidłowo żywione, zwiększa to prawdopodobieństwo, że w przyszłości wystąpią u niego objawy otyłości[3]. 1000 pierwszych dni życia, liczone od momentu poczęcia, ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia malucha teraz i w dorosłym życiu. W tym okresie jego organizm intensywnie się rozwija – dojrzewa układ pokarmowy oraz programuje się metabolizm. Pierwsze lata życia są kluczowe w rozwoju późniejszych preferencji pokarmowych, a wykształcone w tym czasie zwyczaje smakowe towarzyszą dziecku aż do dorosłości[4]. Dlatego tak ważne jest, by jego dieta była przemyślana, a także dopasowana do jego szczególnych potrzeb i możliwości.

Skala problemu i jego przyczyny

Otyłość to jedno z najczęstszych zaburzeń rozwoju dzieci i młodzieży w Polsce[5]. Obecnie co trzeci
8-latek ma nadwagę lub otyłość[6], ale nieprawidłowa masa ciała występuje również wśród najmłodszych. Badanie Instytutu Matki i Dziecka „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok” wykazało, że nieprawidłowa masa ciała dotyczy co trzeciego polskiego dziecka między 5. miesiącem a 3. rokiem życia[7]. Jedną z głównych przyczyn coraz powszechniejszej zarówno wśród dorosłych, jak i wśród dzieci otyłości jest nieracjonalne lub błędne żywienie we wczesnym dzieciństwie. Według cytowanego badania rodzice napotykają wiele trudności w układaniu jadłospisu dziecka, a w konsekwencji popełniają wiele błędów, szczególnie na etapie karmienia piersią, rozszerzania diety, a także komponowania menu po 1. roku życia. Według uzyskanych danych zaledwie 54% mam karmi piersią przynajmniej do 6. miesiąca życia, a tylko 6% postępuje zgodnie zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia, a więc karmi wyłącznie piersią do 6. miesiąca życia. Co więcej, 2/3 niemowląt ma rozszerzaną dietę przed 5. miesiącem życia i tyle samo niemowląt niekarmionych piersią otrzymuje posiłki przygotowywane dla reszty rodziny. Podobnie jak zbyt wczesne odstawienie od piersi i przedwczesne rozszerzanie diety, również niskie spożycie warzyw może prowadzić do otyłości. Aż 88% dzieci po 1. roku życia otrzymuje ich w codziennej diecie zbyt mało. Co więcej, w tej grupie wiekowej aż 83% dzieci otrzymuje posiłki dosalane, a 75% spożywa nadmierną ilość cukru[8]. Niestety polskie dzieci są nieodpowiednio żywione, a często nawet przekarmiane, tylko ok. 15% dzieci po 1. roku życia nie pojada między posiłkami, a co dziesiąte dostaje 10 lub więcej posiłków na dobę![9] Są to poważne błędy, które w przyszłości mogą prowadzić zarówno do zaburzeń masy ciała, jak i powikłań z tym związanych. Przekarmiając małe dzieci, żywiąc je nieodpowiednimi, przetworzonymi produktami, rodzice przyczyniają się do narastania problemu otyłości. Jest to także poważny problem społeczny, który w przyszłości spowoduje znaczący wzrost kosztów opieki medycznej, prognozowane wydatki na leczenie chorób związanych z nadwagą w 2030 r . to około 100 mld zł[10].

Prawidłowe żywienie najmłodszych jako profilaktyka otyłości 

Fundamentalnym czynnikiem zapobiegania otyłości jest prawidłowe żywienie, już od najmłodszych lat. Stosowanie zbilansowanej diety pomogłoby uniknąć lub powstrzymać epidemię otyłości nie tylko wśród dorosłych i dzieci w wieku szkolnym, ale i w przypadku najmłodszych. Prawidłowe nawyki żywieniowe warto praktykować już w ciąży, kiedy to u rozwijającego się płodu rozpoczyna się programowanie metaboliczne. Właściwe żywienie mamy już na tym etapie pozwala uniknąć skłonności do gromadzenia tkanki tłuszczowej u dziecka w przyszłości[11]. Po narodzinach dziecka niezmiernie ważne jest wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia, następnie należy wprowadzać posiłki uzupełniające oraz kontynuować karmienie mlekiem kobiecym[12]. Prawidłowe rozszerzanie diety jest bardzo istotne, zgodnie z zaleceniami ekspertów powinno nastąpić nie wcześniej niż po ukończeniu 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu życia[13]. Na tym etapie przydatny jest schemat żywienia niemowląt, w którym przedstawiono orientacyjną liczbę posiłków oraz wielkość porcji, jakie należy podawać maluchowi w ciągu doby przez kolejne miesiące życia. Warto pamiętać, że dziecko, które ukończyło 1. rok życia, to nie mały dorosły. Wciąż intensywnie się rozwija i nadal ma szczególne potrzeby żywieniowe. Czas pomiędzy 13. a 36. miesiącem życia dziecka jest okresem krytycznym do rozwoju określonych preferencji i nawyków żywieniowych[14]. Jego dieta powinna być urozmaicona i uwzględniać produkty z różnych grup żywności: 4-5 porcji produktów białkowych, 3 porcji produktów mlecznych (w tym mleka), 1-2 porcje mięsa, drobiu, ryb lub jaj, 5 porcji produktów zbożowych, 5 porcji warzyw, 4 porcje owoców, 1-2 porcje tłuszczów[15].

Również na tym etapie należy unikać wprowadzania do jego menu „dorosłych”, często dosalanych, zbyt tłustych posiłków lub wysoko przetworzonych produktów. Nie wolno jednak zapominać o aktywności fizycznej, dziecko trzeba zachęcać do ruchu, zwłaszcza poprzez spacery, marsze, zajęcia fizyczne, aktywne zabawy, warto, by rodzice czynnie w nich uczestniczyli[16]!

Skąd czerpać wiedzę na temat żywienia najmłodszych?

W trosce o zdrowie swoich dzieci, by zminimalizować zagrożenie wystąpienia u nich otyłości, rodzice powinni unikać powielania błędów żywieniowych i stosować się do zaleceń ekspertów. Dla wielu z nich masowo publikowane, często sprzeczne informacje na temat prawidłowego żywienia najmłodszych, zamiast być pomocne, mogą dodatkowo utrudniać ich decyzje dotyczące wyborów żywieniowych. Dlatego, by zmniejszać dezorientację panującą wśród opiekunów, którzy nie mają pewności, gdzie szukać informacji na temat żywienia najmłodszych, pomocne są działania programów edukacyjnych, takich jak „1000 pierwszych dni dla zdrowia”, które rozpowszechniają wiedzę ekspercką z tego zakresu. Dzięki tej inicjatywnie coraz więcej rodziców najmłodszych dzieci w naszym kraju zna ideę 1000 pierwszych dni i ma świadomość, jak duże znaczenie ma prawidłowe żywienie w tym okresie. Widoczne są pozytywne zmiany w sposobie żywienia maluchów, takie jak np. podawanie wody, mniejsza ilość soli w posiłkach, podawanie bezpiecznej żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci[17]. To pierwsze małe, ale jak istotne, skuteczne kroki w walce z otyłością.

Więcej informacji na temat prawidłowego żywienia kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią oraz najmłodszych dzieci znaleźć można na stronie edukacyjnego programu 1000 pierwszych dni dla zdrowia www.1000dni.pl.

Nadesłał: Biuro prasowe http://www.1000dni.pl