2015-05-07
Seria: „Orzecznictwo w praktyce notarialnej” jest skierowana do notariuszy, ich zastępców oraz aplikantów notarialnych. Książki wydane w ramach serii stanowią praktyczną pomoc w codziennej pracy kancelarii notarialnej. Zawierają wybrane orzeczenia sądów powszechnych i administracyjnych.

I tom serii pt.: „Zobowiązania cz. I” zawiera wybór orzeczeń dotyczących zagadnień związanych z tematyką zobowiązań. Szczególny nacisk położono na przedstawienie aktualnego orzecznictwa dotyczącego: dożywocia, najmu i dzierżawy, spółki, zamiany oraz zlecenia. Większość orzeczeń przedstawiono wraz z pełnym uzasadnieniem.

Aby czytelnicy mogli się przekonać co do jakości i zawartości tworzonych przez nas publikacji, poniżej prezentujemy fragment książki „Zobowiązania cz. I”.

1.5.9 Żądanie złożenia oświadczenia woli w przedmiocie przeniesienia prawa własności; fiducjarne nabycie własności; powiernicze nabycie użytkowania wieczystego

WYROK SĄDU NAJWYŻSZEGO Z DNIA 9 STYCZNIA 2OO4 R.

IV CK 3 27/02

 1. Uprawnienie zleceniodawcy do sądowego domagania się złożenia oświadczenia woli, w przedmiocie przeniesienia prawa własności od przyjmującego zlecenie, wynika z fiducjarnego charakteru stosunku prawnego łączącego obie strony umowy. 2. Powyższą zasadę stosuje się w przypadku powierniczego nabycia użytkowania wieczystego.

SKŁAD ORZEKAJĄCY

Przewodniczący: Sędzia SN Zbigniew Struś (spr.).Sędziowie: SN Antoni Górski, SA Barbara Kurzeja.

SENTENCJA

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa L C. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. przeciwko Waldemarowi K. i A. R Limited w M. o zwolnienie od egzekucji, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 9 stycznia 2004 r., kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w B. z dnia 4 lipca 2002 r., oddala kasację i zasądza od powodowej Spółki na rzecz pozwanej Spółki kwotę 1200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji kasacyjnej.

UZASADNIENIE FAKTYCZNE

Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem oddalił apelację powódki Spółki L C. z ograniczoną odpowiedzialnością w W., w sprawie przeciwko uczestnikom postępowania egzekucyjnego tj. dłużnikowi Waldemarowi K. i wierzycielce C. 186/49, Przegl. Not. 1950 r. 1.1, s. 451). Obowiązek wydania nieruchomości nabytej na zlecenie wynika wprost z ustawy, w związku z czym zbędna jest umowa zobowiązująca do przeniesienia własności (orz. z 12 czerwca 1950 r. C 22/50 - PiP 1951, nr 4, s. 47; orz. z l października 1955 r., 3 CR 783/55, OSN 1957, z. IV, póz. 42). Fiducjarny charakter stosunku prawnego łączącego dającego z przyjmującym zlecenie powoduje, że zleceniodawca może w procesie domagać się złożenia oświadczenia woli w przedmiocie przeniesienia własności. Powyższe reguły stosuje się w razie powierniczego nabycia użytkowania wieczystego, jak to miało miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Skoro powodowa Spółka ma wierzytelność wobec W. K. powstaje pytanie, czy jest to prawo, które można chronić na podstawie art. 841 § l k.p.c., ponieważ narusza je wszczęta egzekucja.

Wykładnia językowa przepisu nie daje zadowalającej odpowiedzi. Gdyby przyjąć, że każde prawo podmiotowe, a więc i względne, w nieograniczonym zakresie podlega ochronie w drodze powództwa ekscydencyjnego doszłoby do poważnego osłabienia prawa do sądu gwarantowanego w Konstytucji i wiążącej Polskę Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Odpowiednie przepisy (art. 45 Konstytucji i art. 6 Konwencji) nie zamykają prawa do sądu w ramach postępowania rozpoznawczego ale określają standard legislacji i praktyki sądowej również w postępowaniu egzekucyjnym (por. np. wyrok ETPC z 4 kwietnia 2000 r. nr 38670/97). Należy bowiem mieć na uwadze, że brak obowiązku zastrzeżonego zachowania ad solemnitatem formy szczególnej umów zlecenia, nieograniczony czas wykonania wydania uzyskanego prawa związany z prawem zrzeczenia się zarzutu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.) sprzyja zmowom dłużnika z osobami trzecimi i powoduje obniżenie w razie egzekucji wiarygodności ksiąg wieczystych. Przyjęcie takiej wykładni podważałoby regułę wynikającą z art. 803 k.p.c., wg której wierzyciel może zaspokoić się z całego majątku dłużnika.

Poszukując właściwej ratio legis art. 841 k.p.c., w pewnym stopniu można posłużyć się wskazówkami wynikającymi z odpowiedniego przepisu zawartego w d. k.p.c. Przepis art. 574 § l wymieniał prawa usprawiedliwiające żądanie osoby trzeciej. W pkt 3 określono je jako stan, w którym przedmiot nie należy do dłużnika, a osoba trzecia ma prawo zażądać zwrotu tego przedmiotu. Jak widać, ustawodawca nie poprzestał na prawie żądania zwrotu, które mogłoby wynikać z prawa względnego lecz zastrzegł, aby przedmiot nie należał do dłużnika. Jeżeli zaś „nie należał", to znaczy, że wierzyciel nie mógłby się z niego zaspokoić, ponieważ egzekucja poza wyjątkami określonymi w ustawach (np. odpowiedzialność rzeczowa) była i jest kierowana do majątku dłużnika. Stan w którym dłużnik egzekwowany miałby - jak w rozpoznawanej sprawie - prawo rzeczowe do przedmiotu egzekucji nie usprawiedliwiał więc poprzednio powództwa przeciwegzekucyjnego osoby trzeciej mającej roszczenie o wydanie rzeczy. Przykładowy charakter podstaw takiego powództwa określonych w art. 574 § l d. k.p.c. skłonił współczesnego ustawodawcę do rezygnacji z tej techniki legislacyjnej, nie ma jednak podstaw do supozycji, jakoby w obecnym przepisie art. 841 k.p.c. doszło do ich istotnego rozszerzenia kosztem wierzycieli egzekwujących.

Powodowa Spółka może mieć interes prawny w żądaniu, aby egzekucją nie było objęte użytkowanie wieczyste dłużnika, ponieważ zagraża to realnemu wykonaniu przez przyjmującego zlecenie jego zobowiązania wydania nabytego prawa i może prowadzić do zmiany treści zobowiązania. Jednakże nie interes prawny lecz naruszenie prawa osoby trzeciej stanowi wg. art. 841 k.p.c. podstawę powództwa przeciwegzekucyjnego, a nie ma wątpliwości, że stosownie do okoliczności rozpoznawanej sprawy egzekucja nie jest skierowana przeciw jej prawu lecz przeciw prawu należącemu do dłużnika.

Dlatego uznając kasację za pozbawioną usprawiedliwionej podstawy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, z mocy art. 39312 k.p.c., a w zakresie kosztów procesu z mocy stosowanego odpowiednio przepisu art. 98 k.p.c.

Jak widać na załączonym głównym zdjęciu każdy tom zawiera praktyczny i szczegółowy indeks rzeczowy, dzięki któremu można łatwo i szybko odnaleźć orzeczenia odnoszące się do interesującego nas zagadnienia.

W razie pytań i wątpliwości zapraszamy na stronę www.wydawnictwofrontier.pl.

 

Nadesłał: TuJusta