2015-07-15
Przestrzeń publiczna miast w wielu zakątkach świata zmieniała się w ciągu wieków, przesuwając akcenty na różne elementy.

Jak wynika z badań archeologicznych, początki miast związane są z terenami Bliskiego Wschodu oraz Mezopotamii, gdzie odkryto pozostałości takich osad, jak Ur, Larsa czy Jerycho. Potem w ciągu wieków obszary miejskie zaczynają pojawiać się na wszystkich kontynentach, ich organizacja ciągle ewoluuje. Przestrzeń publiczna na ich terenach ulega ciągłej transformacji, a towarzyszące jej elementy małej architektury również przekształcają się przez stulecia, by w naszych czasach zmienić się w nowoczesne, ergonomiczne ławki, kosze o ciekawym designie, czy w donice ze stali nierdzewnej.

 

Starożytna Grecja i Rzym

 

W wielu przypadkach Grecy, planując swoje miasta, korzystali z tzw. siatki hippodamejskiej. Nazwa pochodzi od Hippodamosa z Miletu, który rozpowszechnił ten system na terenie Grecji. Siatka hippodamejska obejmowała takie elementy, jak gimnazjon, budynki urzędowe, miejsca kultu (akropol), zabudowa mieszkalna oraz agora. Ta ostatnia była ośrodkiem administracyjno-handlowym lokowanym w centrach miast. Jej przestrzeń była symbolem niezależności politycznej oraz demokracji. Jednak z czasem zarówno funkcja agory, jak i jej przestrzeń uległa przekształceniom, stała się bardziej miejscem handlu. To sprawiło, że rozpoczęto budowanie dodatkowych agor, które pełniły wyspecjalizowane role, np. kultu, życia politycznego. Zazwyczaj agora była placem o kształcie czworokąta, w przestrzeni którego znajdowały się mównice i siedzenia przeznaczone dla urzędników.

 

Okres Cesarstwa Rzymskiego to kolejny etap w rozwoju myśli urbanistycznej. Rzymianie mieli swój własny wzór. Na przecięciu osi cardo i decumanus umieszczano centrum miasta z forum, kurią i świątynią Jowisza. Forum było przestrzenią najczęściej prostokątną, pełniącą rolę greckiej agory, tutaj toczyło się życie polityczne i gospodarcze. W jednym mieście mogło funkcjonować nawet kilka for (np. w Rzymie). Z biegiem czasu coraz bardziej je zabudowywano, wznosząc świątynie, gmachy użyteczności publicznej i pomniki.

 

Średniowiecze, renesans i inne epoki

 

W okresie średniowiecza przestrzeń publiczną w miastach stanowiły głównie rynki, bramy, mury miejskie, ale również kościoły. Te ostatnie, wraz z placami kościelnymi, były miejscem, gdzie często odbywały się uroczystości religijne i gdzie prezentowano średniowieczne przedstawienia teatralne. Jednak ośrodkiem miasta i ważną przestrzenią publiczną był duży rynek, od którego rozchodziły się ulice. Również bramy pełniły ważną rolę nie tylko komunikacyjną. W ich pobliżu znaleźć można był gospody, warsztaty lub sklepy.

 

Rozwój myśli, nauki i sztuki w renesansie wpłynął także na oblicze europejskich miast. Dobrym przykładem rosnącego poczucia estetyki były włoskie miejscowości, a szczególnie te, które pozostawały we władaniu Medyceuszy. Dostrzegano coraz większą potrzebę upiększania przestrzeni publicznej i lepszego jej organizowania tak, by podkreślić prestiż panującego. Do tego place zaczęły wypełniać fontanny i wspaniałe pomniki. Miasta stały się bardziej zorganizowane. Nowe koncepcje kształtowania przestrzeni publicznej, które pojawiły się w renesansie, dalej ewoluowały w ciągu następnych epok. Od Ludwika XIV i od jego ogrodów w Wersalu, na przykład, Paryż przejął formę ściśle uporządkowanych obszarów parkowych z bogatymi dekoracjami i eleganckimi meblami miejskimi (np. ławki).

 

Po rewolucji przemysłowej

 

Rewolucja przemysłowa stała się przełomem w wielu dziedzinach życia, także w organizacji przestrzeni publicznej i w jej wyposażaniu. Przemiany społeczne i nowe rozwiązania techniczne spowodowały duży napływ ludności na tereny zurbanizowane, a pod koniec XIX stulecia jeżdżące po ulicach pierwsze samochody wymusiły konieczność zmian w organizacji ruchu. Wykorzystywane na dużą skalę żelazo i stal oraz wynalazki technologiczne otworzyły nowe możliwości również w tworzeniu elementów małej architektury. Pojawiają się latarnie uliczne, dworce, które musiały zostać wyposażone w nowoczesne ławki i inne meble miejskie, a coraz powszechniejsze plakaty spowodowały zapotrzebowanie na słupy ogłoszeniowe. Elementy małej architektury coraz liczniej wypełniły przestrzeń publiczną, szczególnie w metropoliach, jak Londyn czy Paryż.

 

Wiek XX i XXI to nowe myślenie o przestrzeni publicznej i nowe rozwiązania, nierzadko awangardowe. Coraz częściej obok tradycyjnych mebli miejskich, pojawiają się rozwiązania nietypowe. Mała architektura nie jest już uzupełnieniem miejskiej przestrzeni, ale nierzadko przybiera funkcję dzieła sztuki. Dodatkowo nowe materiały i rozwiązania technologiczne sprawiają, że mogą powstawać jeszcze trwalsze i wygodniejsze ławki, kosze na śmieci o niebanalnych formach czy donice z betonu architektonicznego. Jednak przestrzeń publiczna i jej elementy nieustannie ewoluują, podążają naprzód i kto wie, dokąd nas zaprowadzą.     

Nadesłał: Komserwis http://www.komserwis.pl/pl/