Nowoczesne narzędzie do mierzenia równości płci

Aspekt równości płci jest niezwykle istotny w całej Unii Europejskiej. Tak było w programie ramowym Horyzont 2020, z którego finansowany był projekt GENDERACTION. Nie inaczej jest również w najnowszym programie Horyzont Europa, w ramach niego realizowany jest projekt GENDERACTIONplus. Jednym z zadań Ośrodka Przetwarzania Informacji w ramach tego przedsięwzięcia jest rozwój dashboardu – nowoczesnego narzędzia IT do pomiaru równości płci w sektorze nauki.

– Cieszę się, że dzięki udziałowi w projekcie GENDERACTIONplus OPI może rozwijać nowoczesne narzędzie IT, które jest niezwykle pomocne w opracowywaniu strategii, mających na celu niwelowanie nierówności między płciami w sektorze nauki. Nasz dashboard korzysta wyłącznie z wiarygodnych danych, a jego obsługa jest prosta, dzięki czemu każdy może sam porównać, jak wygląda sytuacja kobiet w nauce w poszczególnych państwach UE – mówi dr Aldona Tomczyńska, adiunktka i liderka Zespołu Data Science w OPI. – Narzędzie do pomiaru równości płci zostało opracowane przez różnorodny zespół OPI. Pracowali nad nim zarówno informatycy, jak i eksperci analizy danych. Staraliśmy się, aby dashboard był jak najbardziej intuicyjny, by każdy mógł szybko otrzymać interesujące go informacje. Dodatkowo odświeżyliśmy makietę strony i dodaliśmy całkiem nowy wskaźnik – Indeks Doskonałości Naukowej (Adjusted Research Excellence Index), dzięki któremu można w wiarygodny sposób porównać jakość badań naukowych w poszczególnych państwach UE – dodaje doktor Tomczyńska.

Dashboard korzysta wyłącznie z rzetelnych danych. Bazuje na źródłach zewnętrznych (Eurostat, OECD, UNESCO, She Figures), z uwzględnieniem podziału na płeć. Dane pogrupowane są w cztery sekcje: studenci, absolwenci, osoby zatrudnione w sektorze badawczo-rozwojowym oraz badacze, a dla każdej z nich opracowano odpowiednie wskaźniki. Za pomocą narzędzia OPI można sprawdzić np. jak kształtuje się sytuacja kobiet w polskiej nauce na tle innych państw UE-27. Można także zweryfikować, jaki jest związek równości płci i innowacyjności danego państwa.

Powoli maleje indeks szklanego sufitu

Charakterystyczny od wielu lat dla polskiej nauki jest trend, że wraz z kolejnymi stopniami i tytułami naukowymi liczba kobiet maleje. Tak zwany indeks szklanego sufitu (glass ceiling index, GCI) pokazuje, jak wiele kobiet w porównaniu do mężczyzn osiągnęło profesurę tytularną: 1 oznacza równość płci, a im wyższa wartość wskaźnika, tym stosunkowo mniej kobiet na najwyższych szczeblach kariery naukowej. Przykładowo, GCI dla publicznych uczelni technicznych na poziomie 1,88 oznacza prawie dwa razy mniejsze szanse kobiet w porównaniu z mężczyznami na osiągnięcie najwyższego tytułu naukowego. Z danych otrzymanych z dashboardu OPI wynika, że pod względem udziału kobiet wśród profesorów sytuacja w Polsce wygląda podobnie jak w innych państwach UE-27 – (Polska – 25,2 proc., UE-27 – 26 proc.).

– Analizując aktualne dane dostępne w dashboardzie OPI, można zaobserwować pozytywny trend. Niewątpliwie optymistyczną informacją jest fakt, że indeks szklanego sufitu, który wskazuje na to, jak trudno jest kobietom osiągnąć stopień profesora, praktycznie we wszystkich krajach europejskich systematycznie spada. Nadal jednak zauważalna jest wyraźna dominacja liczbowa mężczyzn w naukach technicznych i inżynieryjnych, które są istotne dla rozwoju społeczno-gospodarczego – mówi dr Anna Knapińska, adiunktka w Laboratorium Baz Danych i Systemów Analityki Biznesowej OPI. – Nasz dashboard zawiera także nowy raport dotyczący badaczy w sektorze przedsiębiorstw. Na podstawie zawartych w nim danych można stwierdzić, że sektor ten jest zdecydowanie mniej zrównoważony pod względem liczby badaczy obu płci niż sektor nauki i szkolnictwa wyższego. Szczególnie w takich dziedzinach biznesu jak przemysł i nowe technologie pracuje znacząco więcej mężczyzn niż kobiet. Z kolei dziedziny związane z administracją publiczną, edukacją czy zdrowiem są zdominowane przez kobiety w wielu krajach europejskich – dodaje doktor Knapińska.

Dashboard OPI powstał w ramach projektu GENDERACTIONplus i jest finansowany ze środków Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont Europa na podstawie umowy o udzielenie dotacji nr 101058093. Konsorcjum projektowe składa się z 26 organizacji oraz 14 partnerów stowarzyszonych z 21 krajów. Koordynatorem projektu jest Centre for Gender and Science przy Instytucie Socjologii Czeskiej Akademii Nauk w Pradze. Polskim partnerem projektu jest Ośrodek Przetwarzania Informacji we współpracy z MEiN.